Palpasyon

tarafından | Nis 3, 2015 | Klinik tıp, Terminoloji | 0 yorum

Palpasyon, tıpta dokunma duyusu yoluyla vücudu değerlendirmek için kullanılan temel bir klinik tekniktir. Sağlık hizmeti sağlayıcılarının dokulardaki şişlik, hassasiyet, sıcaklık farklılıkları veya olağandışı sertlik gibi anormallikleri tespit etmesini sağlar. Bu yöntem, altta yatan organların veya dokuların boyutu, şekli, dokusu ve kıvamı hakkında önemli bilgiler sağlayabilir.

Palpasyon Değerlendirmesi

Palpasyon değerlendirmesi, uygulayıcının tanısal bilgi toplamak için ellerini kullandığı bir fizik muayene tekniğidir. Bu değerlendirme altta yatan dokuların, kasların, organların veya sıvı birikiminin durumunu değerlendirir. Palpasyon süreci, kitleler, hassasiyet veya normalden farklı diğer fiziksel özellikler gibi herhangi bir anormalliği tespit etmeyi amaçlar. Sıcaklık, doku, nem, yapı ve hatta kalp atışı veya solunumun neden olduğu gibi dokulardaki titreşimlerin değerlendirilmesini içerir.

Bir Hastayı Neden Palpe Ederiz?

Palpasyon, görsel muayene ve oskültasyondan elde edilen bulguları doğrulamak veya diğer yöntemlerle anlaşılamayan sorunları keşfetmek için gereklidir. Sağlık çalışanlarının şunları yapmasını sağlar:

  • Topaklar, şişlik veya ağrı gibi anormallikleri tespit etmek.
  • Hassasiyeti veya diğer iltihap belirtilerini değerlendirmek.
  • Organ boyutunu ve kıvamını değerlendirmek.
  • Nabızları, kas tonusunu ve herhangi bir sıvı birikimini değerlendirmek.
  • Büyümüş lenf düğümleri veya kitleler gibi anormal yapıları tanımlayın.
  • Kalp atışları veya solunum hareketleri gibi fizyolojik titreşimlerin yoğunluğu ve karakteri hakkında bilgi toplayın.
Palpasyon Türleri

Palpasyon teknikleri, dokunma derinliğine ve değerlendirilen alanlara göre kategorize edilir:

  1. Yüzeysel (Hafif) Palpasyon: Bu teknik, cilde yaklaşık 1 cm derinliğe kadar bastırmayı içerir. Hassasiyet, cilt sıcaklığı veya yüzey seviyesindeki kitleler gibi yüzey anormalliklerinin tespit edilmesine yardımcı olur. Tipik olarak ilk önce bu yapılır.
  2. Derin Palpasyon: Bu, organlar veya kitleler gibi daha derin yapıları değerlendirmek için yaklaşık 4-5 cm daha derine bastırmayı içerir. Derin palpasyon genellikle karın organlarını değerlendirmek ve herhangi bir iç anormalliği tespit etmek için kullanılır.
  3. Hafif Ballottement: Bu, yüzen veya hareketli kitlelerin varlığını değerlendirmek için kullanılan bir tekniktir, genellikle karın değerlendirmelerinde veya bir eklemdeki sıvıyı hissetmek için uygulanır.
  4. Derin Ballottement: Hafif balotasyona benzer şekilde, bu yöntem asit (karında sıvı) içinde yüzen bir organ gibi vücudun daha derinlerinde bulunan yapıları tespit etmek için daha derin basınç uygular.
Palpasyonda Adımlar
  1. Hazırlık: Hastanın rahat olduğundan ve palpe edilen bölge için doğru pozisyonda olduğundan emin olun. Yanlış bulgulara yol açabilecek soğuk dokunuş nedeniyle kas kasılmasını önlemek için eller sıcak olmalıdır.
  2. Yüzeysel Palpasyon: Hassasiyet veya yüzeysel kitleler gibi yüzey seviyesindeki anormallikleri tespit etmek için hafif basınçla başlayın.
  3. Derin Palpasyon: Yüzeysel palpasyondan sonra, elinizin düz kısmını kullanarak daha derin basınç uygulayın. Bu, üst elin basınç uyguladığı ve alt elin yapıları algıladığı iki elin kullanılmasını içerebilir.
  4. Simetri: Palpasyon, etkilenen bölgeyi vücudun etkilenmeyen tarafıyla karşılaştırmak için bilateral (simetrik) olarak yapılmalıdır.
  5. Lenf Düğümü Değerlendirmesi: Palpasyon, şişmiş, hassas veya büyümüş olup olmadıklarını belirlemek için muayene edilen bölgedeki lenf düğümlerinin kontrol edilmesini içermelidir.
  6. Anormallikler için Test: Bir kitle veya anormallik tespit edilirse, uygulayıcı boyutunu, şeklini, kıvamını ve hareketliliğini not edecektir.
Yaygın Palpasyon Alanları
  • Karın**: Organ boyutunu, hassasiyetini değerlendirmek ve kitleleri tespit etmek için.
  • Lenf Düğümleri**: Genişleme veya hassasiyet olup olmadığını kontrol etmek için.
  • Kaslar ve Eklemler**: Kas tonusunu, iltihabı veya eklemlerde sıvı birikimini değerlendirmek için.
  • Nabız Noktaları**: Nabzın gücünü ve ritmini değerlendirerek kardiyovasküler sağlığı değerlendirmek.
Uygulamada Palpasyon Örneği

Tıbbi uygulamada palpasyonun en yaygın örneklerinden biri abdominal palpasyondur. Uygulayıcı, herhangi bir kitlenin, hassasiyet alanının veya karaciğer ya da dalak gibi organ büyümesinin varlığını değerlendirmek için hafif ve derin palpasyon kullanır. Uygulayıcı ayrıca karın duvarına bastırarak aortu hissedebilir veya sıvı birikimini tespit edebilir.

Keşif

Palpasyon tekniği, tıpta klinik muayene yöntemlerinin daha geniş çaplı gelişiminin bir parçası olarak tarih boyunca önemli ölçüde gelişmiştir.

Eski Mısır ve Yunanistan (MÖ 400 civarı):

  • Palpasyon muhtemelen Mısır’da Imhotep ve Yunanistan’da Hippocrates gibi ilk hekimler tarafından uygulanmıştır. Genellikle “Tıbbın Babası” olarak anılan Hipokrat, bir hastanın vücudunu değerlendirmek için elleri kullanmanın önemini vurgulamıştır. Öğretilerinde Hipokrat, hekimleri hastalık belirtileri için vücudu gözlemlemeye ve hissetmeye teşvik etmiştir; buna anormallikleri tespit etmek için karın bölgesini elle muayene etmek de dahildir.

Bergamalı Galen (MS 2. yüzyıl):

  • Önde gelen Romalı hekim Galen, palpasyon da dahil olmak üzere klinik muayene tekniklerini geliştirmiştir. Vücudu değerlendirmek, özellikle de “tümörleri” (o dönemde herhangi bir kitle veya şişlik için kullanılan bir terim) tespit etmek için dokunmayı kullanmak hakkında kapsamlı bir şekilde yazdı. Galen’in yazıları anatominin anlaşılması ve dokunma yoluyla hastalık teşhisi için bir temel oluşturmuştur.

Ortaçağ İslam Tıbbı (MS 8-13. yüzyıllar):

  • İslam Altın Çağı boyunca, Avicenna (İbn Sina) gibi bilginler ünlü tıp metni Tıbbın Kanonu‘nda palpasyonu hastayı muayene etmek için kritik bir yöntem olarak vurgulamışlardır. İbn Sina, nabzı değerlendirmek ve anormal şişlikleri tespit etmek için vücudun nasıl palpe edileceğini ayrıntılı bir şekilde anlatarak palpasyonun teşhisteki önemini pekiştirmiştir.

Rönesans Dönemi (MS 16. yüzyıl):

  • Andreas Vesalius*, çığır açan çalışması *De Humani Corporis Fabrica* (1543) aracılığıyla insan anatomisi bilgisini geliştirdi. Öncelikle diseksiyon çalışmalarıyla tanınsa da, anatominin ayrıntılı bir şekilde anlaşılması, doktorların iç organları dokunma yoluyla daha doğru bir şekilde değerlendirebilmeleri sayesinde palpasyon tekniklerinin geliştirilmesine yardımcı oldu.

19. Yüzyıl – Sistematik Palpasyonun Tanıtımı:

  • 19. yüzyılda modern fiziksel tanı yöntemlerinin ortaya çıkmasıyla palpasyon daha standart hale geldi. Stetoskopu icat eden René Laennec de oskültasyon (iç vücut seslerini dinleme) ile birlikte palpasyonu vurgulamıştır. Onun çalışmaları, dokunsal ve işitsel tanı teknikleri arasındaki boşluğu doldurmuştur.

Leopold Manevraları (1894):

  • Alman bir doğum uzmanı olan Christian Gerhard Leopold, özellikle hamilelik sırasında fetal pozisyonu belirlemek için kullanılan bir dizi palpasyon tekniği (Leopold Manevraları) tanımlamıştır. Bu manevralar günümüzde obstetrik palpasyonun temel taşı olmaya devam etmektedir.

20. Yüzyıl – Klinik Yöntemlerin Standardizasyonu:

  • 20. yüzyılda palpasyon modern klinik kılavuzlara entegre edilmiştir. İlk olarak 1974 yılında yayınlanan Bates’ Guide to Physical Examination and History Taking gibi ders kitapları, vücudun farklı bölgelerinin sistematik olarak nasıl palpe edileceğine dair ayrıntılı talimatlar sunarak yöntemin dünya çapında tıp eğitiminde standartlaştırılmasına yardımcı olmuştur.

21. Yüzyıl – Palpasyon Tekniklerindeki Gelişmeler:

  • 21. yüzyıl, özellikle fizik muayeneyi tamamlamak için görüntüleme ve diğer tanı araçlarının entegrasyonu ile palpasyon tekniklerinin daha da geliştirilmesine tanık olmuştur. Teknolojik ilerlemelere rağmen palpasyon, kanıta dayalı fiziksel tanıda vurgulanan temel bir klinik beceri olmaya devam etmektedir.

İleri Okuma

  1. Leopold, C. G. (1894). Leopold’s Maneuvers: A Guide to Obstetric Palpation. Oxford University Press.
  2. Hippocrates. (1923). Hippocrates, Volume IV: Nature of Man, Regimen in Health, Humours, Aphorisms, Regimen 1-3, Dreams. (W.H.S. Jones, Trans.) Loeb Classical Library.
  3. Laennec, R. T. H. (1962). A Treatise on the Diseases of the Chest. Hafner Publishing Co. (Original work published 1819).
  4. Porter, R. (1997). The Greatest Benefit to Mankind: A Medical History of Humanity. HarperCollins.
  5. Pormann, P. E., & Savage-Smith, E. (2007). Medieval Islamic Medicine. Edinburgh University Press.
  6. Nuland, S. B. (2008). The Origins of Modern Medicine: From Hippocrates to the End of the Nineteenth Century. Yale University Press.
  7. McGee, S. R. (2012). Evidence-Based Physical Diagnosis (3rd ed.). Elsevier Saunders.
  8. Hegedus, E. J., Goode, A., Campbell, S., Morin, A., Tamaddoni, M., Moorman, C. T., & Cook, C. E. (2007). Physical examination tests of the shoulder: a systematic review with meta-analysis of individual tests. British Journal of Sports Medicine, 42(2), 80–92. https://doi.org/10.1136/bjsm.2007.038406
  9. Swartz, M. H. (2014). Textbook of Physical Diagnosis: History and Examination (7th ed.). Elsevier Saunders.
  10. Bickley, L. S., & Szilagyi, P. G. (2017). Bates’ Guide to Physical Examination and History Taking (12th ed.). Wolters Kluwer Health.
  11. Talley, N. J., & O’Connor, S. (2017). Clinical Examination: A Systematic Guide to Physical Diagnosis (8th ed.). Elsevier Health Sciences.
  12. Bickley, L. S., & Szilagyi, P. G. (2017). Bates’ Guide to Physical Examination and History Taking (12th ed.). Wolters Kluwer Health.
  13. Dains, J. E., Baumann, L. C., & Scheibel, P. (2019). Advanced Health Assessment and Clinical Diagnosis in Primary Care (6th ed.). Elsevier Health Sciences.
  14. Jarvis, C. (2019). Physical Examination & Health Assessment (8th ed.). Elsevier Health Sciences.

Bir Cevap Yazın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.