Parkinson Sendromu

1817’de ingiliz doktor  James Parkinson‘un makalesinde belirttiği 6 vakayı incelemesiyle gün ışığına çıkmıştır.Hastalığı ilk olarak “titreyen felç” olarak tanımladı. Fransız nörolog Jean Marie Charcot, 1884 yılında ‘Parkinson hastalığı’ terimini tanıttı. 1960’ların başında, dopamin eksikliğinin Parkinson sendromunun biyokimyasal bir bağlantısı olduğu kanıtlandı.

Parkinson sendromu, dopamin eksikliğinin neden olduğu bir semptom kompleksidir. Parkinson sendromunun tipik semptomları, akinezi, rigor, istirahat titremesi ve postüral dengesizliğin yanı sıra diğer motor olmayan nörolojik semptomlardır. Parkinson sendromu, hipertonik-hipokinetik hareket bozukluklarından biridir.

Epidemiyoloji

• Halkın %1-2 oranında bu sendromdan muzdarip olduğu düşünülüyor.
• Parkinson sendromunun görülme sıklığı 100.000 kişide yaklaşık 100’dür ve erkeklerin etkilenme olasılığı biraz daha yüksektir.
• 100.000 kişi başına 150’lik prevalansla idiyopatik Parkinson sendromu, en yaygın nörolojik hastalıklardan biridir.
  • En sık görülen ikinci nörodejeneratif hastalıktır.
• 50 ile 60 yaşları arasında bir frekans zirvesi bulunur.
  • Hastalık 40 yaşından önce başlarsa, ‘erken başlangıçlı’ Parkinson hastalığından (EOPD) bahsedilir ve 21 yaşından önce başlarsa ‘genç’ Parkinson hastalığı olarak adlandırılır.

Sınıflandırma

Etiyolojik olarak, aşağıdaki 4 Parkinson sendromu türü arasında bir ayrım yapılır:

İdiyopatik Parkinson Sendromu

Vakaların% 75’inde Parkinson hastalığı olarak da bilinen idiyopatik bir Parkinson sendromudur (IPS). Akinetik-rijit tip, titreme baskınlık tipi, eşdeğerlik tipi ve monosemptomatik dinlenme titremesi arasında bir ayrım yapılır. IPS’nin nedeni şu anda hala belirsizdir. Çok faktörlü bir oluşum varsayılır.

Parkinson sendromunun genetik formları

Nadir durumlarda, monogenetik bir genetik kusur vardır. Önceden bilinen gen lokusları, otozomal dominant ve otozomal resesif formların ayırt edildiği PARK 1 ila 16’dır.

Atipik Parkinson Sendromları

Atipik Parkinson sendromları veya Parkinson artı sendromları, diğer nörodejeneratif hastalıklarla bağlantılı olarak ortaya çıkar. Bunlar şunları içerir:

• Çoklu Sistem Atrofisi (MSA)
  • Parkinson tipi (MSA-P)
  • Serebellar tip (MSA-C)
• Progresif supranükleer felç (PSP)
• Lewy cisimcikli demans (DLK)
• Kortikobazal Dejenerasyon (CBD)

İkincil Parkinson Sendromları

Semptomatik veya ikincil Parkinson sendromları, tanımlanabilir birincil faktörlerin sonucudur:

• İlaçlar: örn. Klasik nöroleptikler, lityum, valproik asit, antiemetikler (örn. Metoklopramid), kalsiyum antagonistleri (sinarizin, flunarizin) ile tedavi
• Zehirlenme: örneğin karbon monoksit, manganez, MPTP yoluyla
• Travmatik beyin hasarı (TBI)
• Beyin tümörü
• Enflamasyonlar: örneğin ensefalit veya HIV ensefalopatisinde
• Metabolik bozukluklar: örneğin Wilson hastalığı, hipoparatiroidizm

Etiyoloji

Parkinson sendromu, bazal gangliyon döngüsündeki motor fonksiyonların inhibisyonuna yol açan bir dopamin eksikliğinden kaynaklanır. Substantia nigra‘daki melanin içeren nöronlar özellikle etkilenir. Bunların striatumun kolinerjik nöronları üzerinde inhibe edici bir etkisi vardır ve bu da bradikineziyi tetikler.

Bazal gangliyondaki dopamin eksikliği, göreceli olarak fazla asetilkolin ile sonuçlanır. Serotonin ve noradrenalin gibi diğer nörotransmiterlerin konsantrasyonu da değiştirilebilir. Dengesiz transmitter miktarı, daha sonra, öncelikle motor sistemi (hipokinetik-hipertonik hareket bozukluğu) ve aynı zamanda psikolojik, duyusal ve vejetatif fonksiyonları etkileyen çeşitli nörolojik bozukluklara yol açar.

Semptomlar

Kardinal semptomlar

• Parkinson sendromunun ana semptomu, istemli motor becerilerin azalması veya yavaşlamasıdır. Buna hipokinezi veya bradikinezi denir. En şiddetli biçimde, sert bir hareketsizlik meydana gelirse (akinezi). Hipokinezi, kendini hipomimia (yüz ifadesinde azalma) veya amimia gibi çeşitli kısmi semptomlarla ifade eder, aynı zamanda ‘maskeli yüz’, mikrografi, mikrofoni ve küçük adım yürüyüş modeli olarak da bilinir.
• Ek olarak, aşağıdaki ana semptomlar çeşitli derecelerde ortaya çıkar:
  • Rigor (kas tonusunda artış): Eklem hareketinin hızından bağımsız olan kas sertliği. Bir ekstremitenin pasif hareketi, dişli fenomeni olarak bilinen şeyle sonuçlanır.

• Dinlenme titremesi: yaklaşık 4–6 Hz frekansta, nadiren 9 Hz’ye kadar; Gönüllü hareketlerin başlangıcında genlikte azalma; Titremenin zihinsel uğraş veya duygularla harekete geçirilebilmesi tipiktir.

• Postural instabilite: Öncelikle görsel, vestibüler, serebellar veya proprioseptif bozukluklarla açıklanamayan kararsız ayakta durma.

• Tremor, rigor, akinezi ve postural instabilitenin tipik semptomlar da TRAP kısaltmasıyla özetlenmiştir.

İstemci belirtiler

• Diğer olası semptomlar şunlardır:
• Duyusal semptomlar: disestezi, ağrı, hipozmi gibi
• Vejetatif semptomlar: kan basıncı ve / veya sıcaklık regülasyonu bozuklukları, mesane disfonksiyonu, bağırsak fonksiyon bozukluğu, cinsel fonksiyon bozukluğu, artmış sebum sekresyonu (merhem yüzü) gibi
• Psikolojik belirtiler: özellikle depresyon
• uyku bozuklukları
• Bilişsel semptomlar: Konsantrasyon bozuklukları, frontal bozukluklar, ileri evrelerde demans
• Yutma bozukluklarının neden olduğu psödohipersalivasyon

Bu semptomların karışımı, hastanın sadece küçük atlı adımlarla ilerleyebilen ve düşme eğiliminde artış gösteren tipik klinik tabloya yol açar. Tüm kas-iskelet sistemi daha az gevşemiş görünüyor, örneğin yürürken kollar kayboluyor. Yüz, maskeye benzer ve etkilenmemiş görünüyor. Parkinson sendromuna özgü hap yuvarlama titremesi genellikle ellerde görülebilir.

Komplikasyon

• Hastalık ilerledikçe, aşağıdaki gibi komplikasyonlar:
• Seçilen ilaç altında etkili olan dalgalanmaları veya dalgalanmaları etkileyin
• Donma (Freezing )
• Hiperkinezi (aşırı hareketler)
• Distoni
• Ortostatik düzensizlik
• Psikozlar
• Dürtü kontrol bozuklukları
• Akinetik kriz

Teşhis

Parkinson sendromunun teşhisi klinik olarak konur. IPS’yi Parkinson sendromunun diğer formlarından ayırmak için çeşitli ek incelemeler kullanılır. Standart sınavlar şunları içerir:

• Aşağıdakilere özel dikkat gösterilerek eksiksiz nörolojik muayene:
  • Şikayetlerin başlangıcı ve süresi, yanal vurgu, otonom işlevler, aile öyküsü hakkında anamnestik bilgiler
  • Akinesia, rigor (Froment manevrası, baş düşürme testi, kol sallama testi), titreme, postüral instabilite
  • Okülomotor bozukluklar: sakkad hızı, dikey bakış felci, vestibülo-oküler refleks (VOR), VOR’un fiksasyon baskılanması
  • ilkel refleksler veya motor perseverasyonlar gibi frontal işaretler
  • serebellar işaretler
  • Piramit yörünge işareti
  • Performanstaki bilişsel düşüşün belirtileri
  • Apraksi belirtileri
  • Davranışsal veya zihinsel bozuklukların belirtileri
• Görüntüleme prosedürleri:
  • Transkraniyal sonografi
  • MR
  • nükleer tıp incelemeleri (SPECT)
• Nörolojik fonksiyon testleri:
  • L-dopa testi
  • Apomorfin testi
• Ek teşhis
  • Koku testi
  • Kantitatif titreme ölçümü
  • Sfinkter EMG
  • Schellong testi
  • Eğimli masa incelemesi

Ayırıcı tanı

Parkinson sendromunun önemli ayırıcı tanıları şunlardır:

• Sözde Parkinson Sendromları
• Normal basınçlı hidrosefali (NDH, NPH)
• Vasküler Parkinson Sendromu (subkortikal vasküler ensefalopati, SAE)
• kronik travmatik ensefalopati (CTE, ‘boksör ensefalopatisi’)
• Esansiyel titreme
• depresyon

Evreleme

Evreleme, Hoehn ve Yahr ölçeği veya Birleşik Parkinson Hastalığı Derecelendirme Ölçeği (UPDRS) veya MDS-UPDRS kullanılarak gerçekleştirilir.

Tedavi

Dopamin öncüsü

L-Dopa

kısa yarılanma süresi, L-Dopa çevresel dolaşımda dekarboksilasyona uğrar, bundan dolayı Dekarboksilasyon inhibitörü ile verilmesi tavsiye edilir. (Örn; Madopar, Sinemet)

Ergoline (lmıyorartık kullanı) ve Ergoline olmayan (1. seçenek, pramipeksol, ropinirol). Dopamin reseptör agonistleri, L-Dopa’dan daha az terapiye bağlı hareket bozukluğu olduğundan, 70 yaşındaki hastalarda ilk tercihtir. Genellikle yaklaşık 5 yıllık tedaviden sonra ek L-Dopa gereklidir. 70 yaşındaki hastalarda dopamin agonistlerinin psikozlara ve halüsinasyonlara neden olma olasılığı daha yüksektir, bu nedenle L-Dopa ile başlayın.

Parkinson sendromunun tedavisi etiyolojiye bağlıdır. İdiyopatik Parkinson sendromu, antikolinerjikler, L-Dopa ve DOPA dekarboksilaz inhibitörleri, dopamin agonistleri, MAO-B inhibitörleri veya COMT inhibitörleri ile tedavi edilir. Mesleki terapi, fizyoterapi ve konuşma terapisi ile psikoeğitim ve kendi kendine yardım grupları ilaç dışı önlemler olarak düşünülebilir.