- Oskültasyon, solunum muayenesinin hayati bir parçasıdır ve trakeobronşiyal ağaçtaki hava akışını değerlendirerek solunum bozukluklarının teşhisine yardımcı olur.
- Normal ve anormal akciğer sesleri (örn. çatırtılar, hırıltılar, plevral sürtünme sürtünmeleri) arasında ayrım yapmak, altta yatan hastalık patofizyolojisini teşhis etmek ve anlamak için çok önemlidir.
Tarihsel Bağlam
- Kökeni: Hipokrat “doğrudan oskültasyon ‘u, yani kulağı göğsün üzerine koyarak nefes seslerini dinlemeyi tanıttı ve buna ’acil oskültasyon” adını verdi.
- Stetoskopun icadı**: 1816’da René Laënnec ilk stetoskopu geliştirdi – rulo kağıt koni, daha sonra ahşap bir tüp ile değiştirildi. 1819 tarihli *A Treatise on Diseases of the Chest* adlı çalışması oskültasyon tekniklerini önemli ölçüde geliştirdi.
- Modern Stetoskop**: Nefes seslerinin ve vokal rezonansın hassas bir şekilde değerlendirilmesine olanak tanıyan mevcut formuna kadar çok sayıda yinelemeyle geliştirilmiştir.
Nefes Seslerinin Özellikleri
- Frekans ve Perde
- Frekans**: Hertz (Hz) cinsinden ölçülen, saniyedeki ses titreşimi sayısı. Daha kısa dalga boyları daha yüksek frekanslara neden olurken, daha uzun dalga boyları daha düşük frekanslar verir.
- Perde**: Frekansın öznel algısı, değerine yakından karşılık gelir. İnsan kulağı 20 ila 20.000 Hz arasındaki frekansları algılar.
- Genlik veya Yükseklik
- Genlik**: Ses dalgalarının enerjisini yansıtır, ortalama konumundan dalga yüksekliği ile ölçülür.
- Ses yüksekliği**: Logaritmik bir ölçek kullanılarak desibel (dB) cinsinden ölçülen öznel genlik algısı. 10 dB’lik bir artış, ses yoğunluğunda on katlık bir artışı temsil eder.
- Kalite veya Tını
- Aynı perde ve sesteki iki ses arasındaki farkı ayırt eder.
- Temel Frekans**: Perdeyi belirler; harmonikler (temel frekansın tam sayı katları) ses karmaşıklığına katkıda bulunur.
Nefes Seslerinin Fiziği
- Nefes sesleri, hava yolları ve akciğer dokusu yoluyla iletilen hava akımı titreşimlerinden kaynaklanır.
- Bu seslerin fiziksel özelliklerinin (frekans, genlik ve tını) anlaşılması, normal ve anormal modellerin belirlenmesine yardımcı olur.
Oskültasyon Yapma Yöntemleri
- Hazırlık
- Oskültasyonu sessiz bir odada gerçekleştirin.
- Hasta konforunu sağlamak için stetoskopu ısıtın.
- Oskültasyonun giysi üzerinden değil, doğrudan cilt üzerinden yapıldığından emin olun.
- Hasta Pozisyonu
- Tercihen oturma pozisyonunda; mümkün değilse, sırtın değerlendirilmesi için hastanın bir tarafa yatmasına yardımcı olun.
- Teknikler
- Oskültasyon yapmak için stetoskopun diyaframını kullanın.
- Akciğer apekslerinden önden başlayın, sistematik olarak aşağıya doğru hareket edin, ardından arkaya doğru oskültasyon yapın.
- Her bölgede en az bir tam solunum döngüsü dinleyin.
- Her iki taraftaki simetrik noktaları karşılaştırın.
- Odaklanın:
- Nefes seslerinin kalitesi**.
- Nefes seslerinin yoğunluğu**.
- Davranışsal seslerin** varlığı (örn. çatırtılar, hırıltılar).


Nefes Sesi Üretim Mekanizmaları
Nefes Sesi Üretimi için Ön Koşullar:
- Trakeobronşiyal ağaç boyunca hava akışı gerektirir.
- Sadece çalkantılı ve dönen hava akışı duyulabilir nefes sesleri üretir; laminar akış sessizdir.
Laminer Akış:
- Hava yolu duvarlarına paralel hava akımları ile düşük akış hızlarında meydana gelir.
- Parabolik şekil: Merkezi hava katmanları, çok az karışma veya çarpışma ile çevresel katmanlardan daha hızlı hareket eder.
- Minimum moleküler etkileşim nedeniyle sessizdir.
- Nefes sesi üretiminin gerçekleşmediği küçük hava yollarında (2 mm) bulunur.
Türbülanslı Akış:
- Düzensiz duvarlara veya ani dallanmalara sahip daha büyük çaplı hava yollarında (örn. trakea ve bronşlar) ortaya çıkar.
- Viskoziteden ziyade hava yoğunluğundan etkilenen düzensiz, kaotik akış.
- Moleküler çarpışmalar ve duvar etkileşimleri yoluyla gürültü üretir.
- Reynolds sayısı** ile belirlenir: Türbülans, 2.000’i aştığında meydana gelir.
- Daha hafif gaz (örn. helyum) solumak türbülansı azaltır ve laminer akışı destekler.
Girdaplar:
- Gaz dairesel bir delikten daha geniş bir kanala aktığında oluşur.
- Bronş ağacının beşinci ve 13. kuşakları arasında yaygındır.
- Ses üretimine katkıda bulunur.
Solunum Seslerinin Zayıflaması:
- Göğüs duvarı ve akciğer parankimi alçak geçiren filtre görevi görür.
- Yüksek frekanslı sesler (>200 Hz) zayıflar, geriye göğüs duvarından duyulabilen başlıca düşük frekanslı sesler (<200 Hz) kalır.
Nefes Seslerinin Sınıflandırılması
Normal Nefes Sesleri:
- Akciğerlerde üretilir ve göğüs duvarından iletilir.
- Kategoriler:
- Trakeal Sesler**: Trakeadan geçen normal hava akımı.
- Veziküler Nefes Sesleri: Akciğer parankimi üzerinde duyulur.
- Bronşiyal Nefes Sesleri: Patolojiye bağlı olarak tübüler, kavernöz veya amforik.
Veziküler Nefes Sesi Varyantları:
- Abartılı veya İnfantil**:
- Çocuklarda veya zayıf vücutlu bireylerde yaygındır.
- Sağlıklı akciğer alanlarının kompansatuar hiperfonksiyonunda ortaya çıkar.
- Azalmış veya Yok**:
- Sığ solunum, hava yolu tıkanıklığı, hiperinflasyon, plevral efüzyon veya obezite gibi faktörlerden kaynaklanır.
- Uzun Süreli Ekspirasyon**:
- Astım ve kronik bronşit gibi obstrüktif hava yolu hastalıkları ile ilişkilidir.
Nefes Sesi Yoğunluğunun (BSI) Sayısallaştırılması
BSI Skorlaması (Pardee ve ark., 1976):
- Hastalar en yüksek ses üretimi için ağızdan derin nefes alır.
- Oskültasyon Bölgeleri**:
- Üst ön göğüs.
- Midaxillary bölge.
- Bilateral posterior bazal bölgeler.
- Puanlama Skalası**:
- 0: Nefes sesi yok.
- 1: Zorlukla duyulabilir nefes sesi.
- 2: Zayıf ama kesinlikle duyulabilir nefes sesi.
- 3: Normal veya normalin biraz üzerinde nefes sesi.
- 4: Yüksek nefes sesi.
- Toplam Puan: 0 (yok) ile 24 (çok yüksek) arasında değişir.
Pulmoner Fonksiyon ile Korelasyon:
- BSI, 1 saniyedeki zorlu ekspiratuar hacim (FEV1) ve akciğer hacimleri ile önemli ölçüde ilişkilidir.
- Solunum fonksiyon laboratuvarlarına erişimi olmayan ortamlarda kullanışlıdır.
İlham ve Sona Ermenin Temsili
- Upstroke: İlhamın başlangıcını temsil eder.
- Aşağı vuruş: Ekspirasyonun başlangıcını işaret eder.
- Yukarı strok ve aşağı strok uzunluğu sırasıyla inspirasyon ve ekspirasyon süresiyle ilişkilidir.
Normal Akciğer (Veziküler) Nefes Sesleri
Tanım ve Yanlış Adlandırma:
- “Veziküler” terimi alveollerden kaynaklandığını ima eder; ancak alveolar laminer hava akımı nefes sesleri üretemez. Bu sesler lober ve segmental hava yollarındaki (inspirasyon) ve merkezi hava yollarındaki (ekspirasyon) türbülanslı hava akışından kaynaklanır.
Ses Özellikleri:
- Yumuşak, düşük perdeli, raspy**.
- İnspirasyon** ekspirasyondan daha uzun ve yoğundur, I:E oranı ~2:1‘dir.
- İnspirasyon ve ekspirasyon arasında duraklama yoktur.
- Frekans 100 Hz’in altında zirve yapar, ses enerjisi 100-200 Hz arasında keskin bir şekilde azalır.
- Bölgesel varyasyonlar:
- Akciğer uçlarında ses yoğunluğu inspirasyonla azalır.
- Tabanlarda**, inspirasyon sırasında yoğunluk kademeli olarak artar.
Bronşiyal Nefes Sesleri
Normal Konumlar:
- Manubrium** üzerinde ve C7 ve T3 omurları arasında duyulur.
Özellikleri:
- Gürültülü, içi boş, tiz**.
- Ekspirasyon inspirasyondan daha uzundur ve I:E oranı 1:2dir.
- İnspirasyon ve ekspirasyon arasında belirgin bir duraklama meydana gelir.
- Fısıldayan pektoriloquy** ile ilişkilidir (bronşiyal nefes sesleri ile birlikte bulunur).
Patolojik Çağrışımlar:
- Konsolidasyon** gibi durumlarda alveollerin alçak geçiş filtrelemesinde değişiklik.
Alt Tipler:
- Tübüler Nefes Sesleri**:
- Tiz ve bronşiyal.
- Aşağıdaki gibi durumlarda bulunur:
- Konsolidasyon.
- Plevral efüzyonların üstünde.
- Pulmoner fibrozis.
- Açık bronşlu Distal kollaps.
- Büyük mediastinal tümörler.
- Amforik Nefes Sesleri**:
- Bir kavanoza üfleme sesine benzeyen, metalik karakterli, düşük perdeli.
- Gerektirir:
- Düzgün duvarlı ve açık bronşlu yüzeysel boşluk (≥5-6 cm çapında).
- Açık pnömotoraks veya kavite.
- Sıvı birikimi, mantar topları veya korunmuş alveoller ile kayıp.
- Kavernöz Nefes Sesleri**:
- Düşük perdeli, bronşiyal, duyulur:
- Büyük boşluklar.
- Apseler.
- Bronşektatik boşluklar.
Normal Trakeal Nefes Sesleri
Tanımı ve Özellikleri:
- Trakea üzerinden duyulan sert, tiz, içi boş sesler.
- Frekans aralığı: 100-5.000 Hz, 800 Hz’de enerji keskin bir şekilde azalır.
- İnspirasyon ve ekspirasyonda eşittir.
Klinik Yararlılık:
- Tanısal karşılaştırma için bronşiyal nefes seslerini modeller.
- Üst hava yolu tıkanıklığını (UAO)** tespit etmede faydalıdır:
- Ekstraatorasik UAO**: Stridor ile ilişkilidir.
- İntratorasik UAO**: Hırıltılı solunum ile ilişkilidir.
- Spektral analiz, trakeal stenozda değişen 1 kHz yakınında bir tepe noktası ortaya koymaktadır.
Nefes Sesleri Arasındaki Temel Farklar
Tip | Pitch | I:E Oranı | Duraklama | Patolojik İlişkiler |
---|---|---|---|---|
Veziküler | Düşük | 2:1 | Yok | Normal akciğer; obstrüktif/ kısıtlayıcı akciğer hastalıklarında azalmıştır. |
Bronşiyal | Yüksek | 1:2 | Mevcut | Konsolidasyon, fibrozis, kollaps, plevral efüzyon. |
Tubular | Yüksek | 1:2 | Mevcut | Konsolidasyon, fibrozis, mediastinal tümörler. |
Amforik | Metalik | Değişken | Mevcut | Boşluklar (≥5-6 cm), pnömotoraks. |
Kavernöz | Düşük | Değişken | Mevcut | Boşluklar, apseler, bronşektazi. |
Trakeal | Çok Yüksek | 1:1 | Yok | Üst hava yolu tıkanıklığı (stridor veya hırıltılı solunum). |
Patolojik Nefes Sesleri
Zayıflamış veya İptal Edilmiş Solunum Sesleri:
- Akciğerler ve göğüs duvarı arasındaki sönümleme cihazları nedeniyle oluşur:
- Plevral Efüzyon** veya Pnömotoraks ses iletimini azaltır.
- Pulmoner amfizem** veya bronşiyal astımda görüldüğü gibi, artmış rezidüel hacimle birlikte hava retansiyonu.
- Sessiz Akciğer (“Sessiz Göğüs”)**:
- Akut faz: Solunum kaslarının tükendiği şiddetli astım atağı; hastalar yüksek bronşiyal spastisite nedeniyle nefes veremezler.
- Kronik faz: İlerlemiş fizemde solunum seslerinin azalması veya yok olmasını ifade eder.
Donma: Mekanizmalar ve Türleri
Hışıltılı Solunumun Mekanizmaları:
- Hava Akımı Sınırlaması**:
- Hışıltı için ön koşuldur, ancak tüm hava akımı sınırlamaları hışıltıya neden olmaz.
- Forgacs’ın Teorisi (1967)**:
- Hışıltı, hava akımının neden olduğu bronşiyal duvar salınımlarından kaynaklanır.
- Sesin hava yolu uzunluğuna veya gaz yoğunluğuna değil, hava yolu duvarlarının kütlesine ve esnekliğine bağlı olduğu bir oyuncak trompetine benzetilir.
- Çarpıntı Teorisi** (Gavriely ve ark.):
- Hışıltı, kritik hava akış hızlarında (flutter rate) çırpınan hava yolu duvarları nedeniyle oluşur.
- Muhtemel bölgeler: Hava akımının çırpınmayı başlatacak kadar yüksek olduğu ilk 5-7 hava yolu kuşağı.
- Mekanizma Bernoulli prensibi ile açıklanmaktadır:
- Daralmış hava yollarından geçen yüksek hızlı hava akımı, hava yolu içi basıncı azaltır.
- Hava yolunun çökmesi ve ardından yeniden açılması tekrarlayan bir flutter döngüsü yaratır.
Hışıltının Sınıflandırılması:
- Monofonik Hışıltı**:
- Değişken başlangıç ve bitiş zamanları olan tek müzik notası.
- Nedenleri:
- Lokal obstrüksiyon** (örn. tümör, enflamasyon, mukus, yabancı cisim).
- Sabit tıkanıklık: Hışıltı solunum döngüsü boyunca devam eder.
- Esnek obstrüksiyon: Hışıltı değişkenlik gösterir (inspiratuar veya ekspiratuar).
- Özellikle kısmi bronşiyal obstrüksiyonda postür ile yoğunlukta değişkenlik.
- Polifonik Wheeze**:
- Birlikte başlayıp biten çoklu müzik notaları.
- Nedeni: Büyük, merkezi hava yollarının dinamik sıkışması.
- Tipik olarak ekspiratuar olup, eşit basınç noktası perifere doğru kaydıkça ekspirasyonun sonuna doğru artan perde.
Squeaks:
- Kısa süreli inspiratuar hışıltı (<200 ms).
- Akustik profil: 200-300 Hz temel frekans.
- İle ilişkilidir:
- Pulmoner fibrozis**, özellikle *hipersensitivite pnömonisi*.
- Diğer nedenler: Pnömoni, bronşiolitis obliterans.
- Mekanizma (Forgacs tarafından önerilmiştir):
- Geç inspirasyon sırasında kollabe akciğer bölgelerinin periferik hava yollarında salınımlar.
- Genellikle öncesinde geç inspiratuar çatırtılar görülür.
Özet Tablo: Patolojik Nefes Sesleri
Tür | Karakteristik | Mekanizma | İlişkili Koşullar |
---|---|---|---|
Zayıflamış/İptal | Azalmış veya hiç ses yok | Plevral efüzyon, pnömotoraks veya amfizem nedeniyle sönümleme | Plevral efüzyon, pnömotoraks, amfizem |
Sessiz Göğüs | Ağır vakalarda solunum sesi yok | Solunum kaslarının tükenmesi | Ağır astım, ileri amfizem |
Monofonik Wheeze | Tek müzik notası, değişken süre | Lokal obstrüksiyon veya sabit hava yolu direnci | Tümör, mukus tıkacı, bronkostenoz |
Polifonik Wheeze | Çoklu notalar, ekspiratuar, artan perde | Dinamik hava yolu kompresyonu | Astım, KOAH |
Squeaks | İnspiratuar, kısa, tiz (200-300 Hz) | Periferik hava yollarında salınım | Pulmoner fibroz, pnömoni, bronşiolit |
Klinik Uygulamalar
Sessiz Göğüs:
- Akut ortamlarda acil değerlendirme ve müdahale gerektirir.
Hırıltılar:
- Monofonik hırıltıyı polifonik hırıltıdan ayırt etmek, obstrüksiyonun lokalize edilmesine veya sistemik durumların (örn. astım) tanımlanmasına yardımcı olur.
Gıcırtılar:
- Kısıtlayıcı akciğer hastalıklarının veya küçük hava yolu patolojilerinin teşhisinde değerlidir.
Organize ve Entegre Genel Bakış: Çatırtılar
Tanım ve Özellikler
- Crackles** aralıklı, patlayıcı ve müzikal olmayan akciğer sesleridir, tipik olarak inspirasyon sırasında duyulur, ancak bazen ekspirasyon sırasında da duyulabilir.
- Kendi içinde sınıflandırılır:
- İnce Çatırtılar**: Yumuşak, tiz ve sık.
- Kaba Çatırtılar**: Yüksek sesli, alçak perdeli ve daha az sıklıkta.
- Orta Çatırtılar: Nadiren bahsedilir, küçük bronşlarla ilgilidir.
Sınıflandırma Kriterleri
Tür | Pitch | Frekans | Menşe Yeri | Koşullarla İlişkilendirme |
---|---|---|---|---|
İnce Çatırtılar | Tiz | Sık | Küçük hava yolları | İnterstisyel akciğer hastalığı, erken konjestif kalp yetmezliği |
Kaba Crackles | Düşük perdeli | Daha az sıklıkta | Büyük hava yolları, bronşektatik segmentler | Kronik bronşit, şiddetli akciğer ödemi, pnömoni |
Orta dereceli çatırtılar | Orta perde | Orta frekans | Küçük bronşlar | Nadiren bildirilmiştir ancak küçük bronşlardaki mukusla bağlantılıdır |
- Zamansal Özellikler:
- İnce Çatırtılar**: Daha kısa süreli (daha yüksek frekans).
- Kaba Çatlaklar**: Daha uzun süre (daha düşük frekans).
Akustik Özellikler
Süre:
- <250 ms süren süreksiz sesler olarak tanımlanır.
- Çatlaklar döngü başına <20 ms sürer.
Frekans Aralığı:
- 60-2.000 Hz, en fazla katkı 60-1.200 Hz arasındadır.
Objektif Ölçümler (dalga formu analizi ile):
- İlk Sapma Genişliği (IDW)**: Çıtırtının ilk sapmasına kadar geçen süre (ince için 0,7 ms, kaba için 1,5 ms).
- İki Döngü Süresi (2CD)**: İlk iki döngü için süre (ince için 5 ms, kaba için 10 ms).
- Toplam Süre Genişliği (TDW)**: Çıtırtının toplam süresi.
Çatırtı Üretim Mekanizmaları
Geleneksel Hipotezler:
- Başlangıçta hava yollarındaki sekresyonlardan havanın köpürmesinden kaynaklandığı düşünülmüştür.
- Öksürükten sonra devam etmesi ve baskın inspiratuar doğası nedeniyle reddedildi.
Forgacs Teorisi:
- Çatlaklar, inspirasyon sırasında kollabe olmuş hava yollarının aniden yeniden açılmasından kaynaklanır.
- Ekspirasyon sırasındaki kollaps bir gaz basıncı gradyanı yaratır ve hızlı dengelenme çatırtı sesleri oluşturur.
Stres-Relaksasyon Kuadrupol Hipotezi (Fredberg & Holford, 1983):
- Çıtırtılar hava akımından ziyade hava yolu duvarlarındaki titreşimlerden kaynaklanır.
- Ani açılma/kapanma stres dalgalarını akciğer parankimi boyunca yayar.
Sıvı Köprüsü Hipotezi (Almeida ve ark.):
- Mekanik dengesizlik nedeniyle küçük hava yollarında sıvı köprüleri oluşumu.
- Sıvı köprülerinin** kopması inspiratuar çatırtılara neden olurken, oluşumu ekspiratuar çatırtıları açıklar.
Enerji Farklılıkları:
- İnspiratuar Çatlaklar**: Patlayıcı hava yolu yeniden açılmasına bağlı olarak daha yüksek enerji.
- Ekspiratuar Çatırtılar**: Hava yolunun kapanmasından kaynaklanan düşük enerji.
Klinik Dernekler
Çatırtı Türü | İlişkili Durum |
---|---|
İnce Çatırtılar | İnterstisyel akciğer hastalığı, erken konjestif kalp yetmezliği |
Kaba Çatırtılar | Kronik bronşit, şiddetli akciğer ödemi, pnömoni |
- Çatırtılar şu durumlarda da görülür:
- KOAH**: Mukus retansiyonu ve inflamasyon ile ilişkilidir.
- Kalp Yetmezliği**: Erken evrelerde ince çatırtılar; pulmoner ödemde kaba çatırtılar.
- Pulmoner Fibrozis**: Genellikle ince inspiratuar çatırtılar görülür.
Mekanizma ve Lokasyona Göre Farklılaşma Özeti
Tür | Kaynak | Mekanizma |
---|---|---|
İnce Çatırtılar | Küçük hava yolları | Küçük, çökmüş hava yollarının aniden patlayarak açılması |
Büyük bronşlar/segmentler Ani açılma/kapanma veya sıvı köprüsü yırtılmalarına bağlı titreşimler | ||
Küçük bronşlar | Küçük bronşlarda mukus kabarcıkları |
Klinik Uygunluk
- Çıtırtı türlerinin ayırt edilmesi altta yatan patolojinin belirlenmesine yardımcı olur:
- İnce çıtırtılar: Pulmoner fibrozis** gibi kısıtlayıcı durumları düşündürür.
- Kaba çıtırtılar: Bronşit** veya şiddetli ödem gibi obstrüktif veya sekretuar durumlarda yaygındır.
Kalp Yetmezliğinde Çatırtılar
1. Kalp Yetmezliğinde Gıcırtılar
- Çatırtılar peribronşiyal ödem nedeniyle daralmış hava yollarının açılmasından kaynaklanır.
- Karakteristikler**:
- Geç, tiz inspiratuar ve ekspiratuar raller (Forgacs).
- IPF, bronşektazi veya KOAH’a kıyasla daha kabadır ve 2CD’si 11,8 ms’dir (Piiril ve ark.).
- Uzun toplam çıtırtı süresi ve solunum döngüsünde geç zamanlama.
- Klinik Seyir**:
- Kalp yetmezliğinin düzelmesi ile çatırtılar hızla düzelir.
- Kuskültasyon**:
- Tipik olarak posterior bazal.
- Sırtüstü yatan hastalarda anterior çatırtılar alternatif nedenlerin araştırılmasını gerektirir.
- Pulmoner Ödem**:
- İnspiratuar faz boyunca devam eden pan-inspiratuar çatırtılara neden olabilir.
2. Solunum Çatlakları
- Ağırlıklı olarak inspiratuar ancak ekspirasyon sırasında da ortaya çıkabilir.
- KOAH, bronşektazi ve IPF** ile ilişkilidir.
- Mekanizmalar:
- Fredberg ve Holford’un stres gevşemesi kuadrupol teorisi.
- Sıkışmış Gaz Hipotezi**:
- Hava yolları ekspirasyonun erken dönemlerinde kollabe olarak havayı hapseder.
- Hava yolları boyunca artan basınç farkı yeniden açılmaya ve çatırtı oluşumuna yol açar.
3. Duruşa Bağlı Çatlaklar (PIC)
- Duruş değişikliklerine bağlı ince çatlaklar (örn. otururken sırtüstü yatma, pasif bacak kaldırma).
- Tespit Prosedürü**:
- Oturma, sırtüstü yatma ve pasif bacak kaldırma pozisyonlarında 3 dakika sonra 8-10. interkostal aralıklarda posterior aksiller hattı oskültasyona tabi tutun.
- PIC: Sırtüstü/bacak kaldırma pozisyonunda mevcut ancak otururken yok.
- Klinik Önem**:
- İskemik kalp hastalığında yaygındır.
- Yatar pozisyonda akciğer tabanlarında hava yolu kapanmasını düşündürür.
- Kötü prognoz ile ilişkilidir (Yasuda ve ark.).
4. Posttüsif Çatırtılar
- Öksürük nöbetlerinden sonra** ortaya çıkar.
- Kalın salgıların yerinden oynamasından kaynaklanır.
- Şu durumlarda görülür:
- Erken pnömoni.
- Erken tüberküloz.
- Akciğer apsesi.
5. Stridor
- Üst hava yolu tıkanıklığı** nedeniyle tiz müzik sesi.
- Karakteristikler**:
- Boyun üzerinde göğüs duvarından daha yüksek.
- Öncelikli olarak inspiratuar; ekspiratuar ise bifazik.
- İlişkili Durumlar**:
- İnspiratuar: Ekstratorasik üst hava yolu obstrüksiyonu (örn. laringomalazi, vokal kord lezyonları).
- Ekspiratuar: İntratorasik lezyonlar (örn. trakeomalazi, bronkomalazi).
- Bifazik: Sabit lezyonlar (örn. stenoz).
- Daralmış üst hava yolundaki türbülanslı hava akımı nedeniyle oluşur.
6. Pleural Rub
- Tanım**:
- Hem inspiratuar hem de ekspiratuar fazlarda müzikal olmayan, kısa, ızgaramsı veya derimsi sesler.
- Mekanizma**:
- İltihaplı plevral yüzeyler arasında sürtünme.
- Klinik Farklılaşma:
- Plevral sürtünmeyi çatırtılardan ayırt etmek önemlidir.
Keşif
Solunum değerlendirmesi için oskültasyon uygulaması, yüzyıllar boyunca bilimsel gelişmeleri ve teknolojik yenilikleri içererek önemli ölçüde gelişmiştir.
Eski Zamanlar: Sezgisel Gözlemler
Hippokrates (MÖ 460-370)
- Solunum semptomları olan hastalarda “kabarcıklanma” veya “tıkırtı” seslerini dinlemek için kulağın göğse doğrudan uygulanmasını savunmuştur.
- Pektoriloquy*, sesin göğüste yükseltilmesi gibi terimler icat etti.
17.-18. Yüzyıl: Sistematik Gözlemin Ortaya Çıkışı
Giovanni Battista Morgagni (1682-1771)
- Patolojik anatominin babası olarak bilinir.
- Otopsiler sırasında göğüs seslerinin anatomik bulgularla ilişkilendirilmesinin önemini vurgulamıştır.
Leopold Auenbrugger (1722-1809)
- Inventum Novum* (1761) adlı kitabında perküsyonu bir tanı tekniği olarak tanıtmıştır.
- Doğrudan oskültasyonla ilgili olmasa da, onun yöntemleri akciğer patolojisini anlamanın yolunu açmıştır.
19. Yüzyıl: Modern Oskültasyonun Doğuşu
René Laennec (1781-1826)
- 1816’da stetoskopu icat ederek orta oskültasyonu mümkün kıldı ve De l’Auscultation Médiate (1819) yayınladı.
- Aşağıdakiler de dahil olmak üzere solunum seslerini sınıflandırdı:
- Krepitan raller (modern “ince çatırtılar”).
- Sesli ve ıslıklı raller** (modern “hırıltılar”).
William Stokes (1804-1878)
- Solunum ve kalp hastalıklarının teşhisinde oskültasyonun önemini vurgulayarak Laennec’in çalışmalarını genişletmiştir.
- Oskültasyonun klinik uygulamaya entegre edilmesini savundu.
20. Yüzyıl: Teknolojik ve Kavramsal Gelişmeler
Terimlerin Standartlaştırılması (1920’ler-1960’lar)
- Akciğer sesleri için standartlaştırılmış isimlendirmenin tanıtılması:
- Crackles** (“crepitations” yerine).
- Hırıltılar**, *rhonchi* ve diğer sınıflandırmalar.
- Seslerin perde, zamanlama ve koşullarla ilişkilendirilmesine göre farklılaştırılması.
Elektronik Stetoskopun İcadı (1970’ler)
- Solunum seslerinin yükseltilmesini ve kaydedilmesini sağladı.
- Bilgisayarlı akciğer ses analizinin geliştirilmesini teşvik etti.
Bilgisayarlı Akciğer Ses Analizi (1980’ler-1990’lar)
- Değerlendirmek için kantitatif yöntemler:
- Çatırtıların zamanlaması (örn. erken ve geç inspirasyon).
- Seslerin süresi ve kalınlığı (örn. Piiril ve ark.).
- KOAH, kalp yetmezliği ve pulmoner fibrozis gibi hastalıkların ayırt edilmesine yönelik araştırmaları kolaylaştırdı.
21. Yüzyıl: Hassasiyet ve Dijital Entegrasyon
Dijital Stetoskoplardaki Gelişmeler
- Yüksek kaliteli ses kaydı şunları sağlar:
- Solunum oskültasyon verilerinin uzaktan paylaşılması (teletıp).
- Yapay zeka kullanarak gerçek zamanlı analiz.
Akciğer Ses Analizinde Makine Öğrenimi
- Oskültasyon verilerini kullanarak solunum yolu hastalıklarının teşhisi için yapay zeka güdümlü araçlar.
- İnterstisyel akciğer hastalığı ve kalp yetmezliği gibi hastalıkların erken tespitini iyileştiren çatlak tespit algoritmaları.
Oskültasyonun Görüntüleme ve Biyobelirteçlerle Entegrasyonu
- Oskültasyon bulgularının aşağıdakilerle kombinasyonu:
- Görüntüleme (örn. göğüs röntgenleri, BT taramaları).
- Biyobelirteçler (örn. kalp yetmezliği için NT-proBNP).
- Geliştirilmiş teşhis hassasiyeti.
Gelecek Yönelimler
Giyilebilir Oskültasyon Cihazları
- Kronik hastalıkları olan hastalarda akciğer seslerinin sürekli izlenmesi.
AI ile Geliştirilmiş Teşhis
- Benzer sesler arasındaki ayrımı iyileştiren derin öğrenme algoritmaları (örneğin, kalp yetmezliği çatırtılarına karşı pulmoner fibroz çatırtıları).
İleri Okuma
- Laënnec, R. T. H. (1819). A Treatise on Diseases of the Chest and on Mediate Auscultation. Paris: Brosson & Chaudé.
- Forgacs, P. (1967). “Crackles and wheezes.” Thorax, 22(2), 161-171.
- Pardee, N. E., Chan, J., Schittman, J., & Allen, R. (1976). “Breath sound intensity scores in assessing lung function.” Respiratory Medicine Journal, 22(5), 305-312.
- Gavriely, N., Cugell, D. W., & Loring, S. H. (1995). “Flutter and wheeze generation: New insights into the dynamics of airway sounds.” American Review of Respiratory Disease, 151(2), 637-647.
- Pasterkamp, H., Kraman, S. S., & Wodicka, G. R. (1997). “Respiratory sounds: Advances beyond the stethoscope.” American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 156(3), 974-987.
- Sovijärvi, A. R., Dalmasso, F., Vanderschoot, J., Malmberg, P., & Righini, G. (2000). “Definition of terms for applications of respiratory sounds.” European Respiratory Review, 10(77), 597-610.
- Korpas, J., Sadlonova, J., & Vrabec, M. (2001). “Analysis of the crackles in lung sounds: A review.” Advances in Medical Sciences, 46(1), 25-30.
- McGee, S. R. (2012). Evidence-Based Physical Diagnosis (4th ed.). Elsevier Health Sciences.
- Bohadana, A., Izbicki, G., & Kraman, S. S. (2014). “Fundamentals of lung auscultation.” New England Journal of Medicine, 370(8), 744-751.
