• Oskültasyon, solunum muayenesinin hayati bir parçasıdır ve trakeobronşiyal ağaçtaki hava akışını değerlendirerek solunum bozukluklarının teşhisine yardımcı olur.
  • Normal ve anormal akciğer sesleri (örn. çatırtılar, hırıltılar, plevral sürtünme sürtünmeleri) arasında ayrım yapmak, altta yatan hastalık patofizyolojisini teşhis etmek ve anlamak için çok önemlidir.

Tarihsel Bağlam

  • Kökeni: Hipokrat “doğrudan oskültasyon ‘u, yani kulağı göğsün üzerine koyarak nefes seslerini dinlemeyi tanıttı ve buna ’acil oskültasyon” adını verdi.
  • Stetoskopun icadı**: 1816’da René Laënnec ilk stetoskopu geliştirdi – rulo kağıt koni, daha sonra ahşap bir tüp ile değiştirildi. 1819 tarihli *A Treatise on Diseases of the Chest* adlı çalışması oskültasyon tekniklerini önemli ölçüde geliştirdi.
  • Modern Stetoskop**: Nefes seslerinin ve vokal rezonansın hassas bir şekilde değerlendirilmesine olanak tanıyan mevcut formuna kadar çok sayıda yinelemeyle geliştirilmiştir.

Nefes Seslerinin Özellikleri

  1. Frekans ve Perde
  • Frekans**: Hertz (Hz) cinsinden ölçülen, saniyedeki ses titreşimi sayısı. Daha kısa dalga boyları daha yüksek frekanslara neden olurken, daha uzun dalga boyları daha düşük frekanslar verir.
  • Perde**: Frekansın öznel algısı, değerine yakından karşılık gelir. İnsan kulağı 20 ila 20.000 Hz arasındaki frekansları algılar.
  1. Genlik veya Yükseklik
  • Genlik**: Ses dalgalarının enerjisini yansıtır, ortalama konumundan dalga yüksekliği ile ölçülür.
  • Ses yüksekliği**: Logaritmik bir ölçek kullanılarak desibel (dB) cinsinden ölçülen öznel genlik algısı. 10 dB’lik bir artış, ses yoğunluğunda on katlık bir artışı temsil eder.
  1. Kalite veya Tını
  • Aynı perde ve sesteki iki ses arasındaki farkı ayırt eder.
  • Temel Frekans**: Perdeyi belirler; harmonikler (temel frekansın tam sayı katları) ses karmaşıklığına katkıda bulunur.

Nefes Seslerinin Fiziği

  • Nefes sesleri, hava yolları ve akciğer dokusu yoluyla iletilen hava akımı titreşimlerinden kaynaklanır.
  • Bu seslerin fiziksel özelliklerinin (frekans, genlik ve tını) anlaşılması, normal ve anormal modellerin belirlenmesine yardımcı olur.

Oskültasyon Yapma Yöntemleri

  1. Hazırlık
  • Oskültasyonu sessiz bir odada gerçekleştirin.
  • Hasta konforunu sağlamak için stetoskopu ısıtın.
  • Oskültasyonun giysi üzerinden değil, doğrudan cilt üzerinden yapıldığından emin olun.
  1. Hasta Pozisyonu
  • Tercihen oturma pozisyonunda; mümkün değilse, sırtın değerlendirilmesi için hastanın bir tarafa yatmasına yardımcı olun.
  1. Teknikler
  • Oskültasyon yapmak için stetoskopun diyaframını kullanın.
  • Akciğer apekslerinden önden başlayın, sistematik olarak aşağıya doğru hareket edin, ardından arkaya doğru oskültasyon yapın.
  • Her bölgede en az bir tam solunum döngüsü dinleyin.
  • Her iki taraftaki simetrik noktaları karşılaştırın.
  • Odaklanın:
    • Nefes seslerinin kalitesi**.
    • Nefes seslerinin yoğunluğu**.
    • Davranışsal seslerin** varlığı (örn. çatırtılar, hırıltılar).


Nefes Sesi Üretim Mekanizmaları

Nefes Sesi Üretimi için Ön Koşullar:

    • Trakeobronşiyal ağaç boyunca hava akışı gerektirir.
    • Sadece çalkantılı ve dönen hava akışı duyulabilir nefes sesleri üretir; laminar akış sessizdir.

    Laminer Akış:

      • Hava yolu duvarlarına paralel hava akımları ile düşük akış hızlarında meydana gelir.
      • Parabolik şekil: Merkezi hava katmanları, çok az karışma veya çarpışma ile çevresel katmanlardan daha hızlı hareket eder.
      • Minimum moleküler etkileşim nedeniyle sessizdir.
      • Nefes sesi üretiminin gerçekleşmediği küçük hava yollarında (2 mm) bulunur.

      Türbülanslı Akış:

        • Düzensiz duvarlara veya ani dallanmalara sahip daha büyük çaplı hava yollarında (örn. trakea ve bronşlar) ortaya çıkar.
        • Viskoziteden ziyade hava yoğunluğundan etkilenen düzensiz, kaotik akış.
        • Moleküler çarpışmalar ve duvar etkileşimleri yoluyla gürültü üretir.
        • Reynolds sayısı** ile belirlenir: Türbülans, 2.000’i aştığında meydana gelir.
        • Daha hafif gaz (örn. helyum) solumak türbülansı azaltır ve laminer akışı destekler.

        Girdaplar:

          • Gaz dairesel bir delikten daha geniş bir kanala aktığında oluşur.
          • Bronş ağacının beşinci ve 13. kuşakları arasında yaygındır.
          • Ses üretimine katkıda bulunur.

          Solunum Seslerinin Zayıflaması:

            • Göğüs duvarı ve akciğer parankimi alçak geçiren filtre görevi görür.
            • Yüksek frekanslı sesler (>200 Hz) zayıflar, geriye göğüs duvarından duyulabilen başlıca düşük frekanslı sesler (<200 Hz) kalır.

            Nefes Seslerinin Sınıflandırılması

            Normal Nefes Sesleri:

              • Akciğerlerde üretilir ve göğüs duvarından iletilir.
              • Kategoriler:
                • Trakeal Sesler**: Trakeadan geçen normal hava akımı.
                • Veziküler Nefes Sesleri: Akciğer parankimi üzerinde duyulur.
                • Bronşiyal Nefes Sesleri: Patolojiye bağlı olarak tübüler, kavernöz veya amforik.

              Veziküler Nefes Sesi Varyantları:

                • Abartılı veya İnfantil**:
                  • Çocuklarda veya zayıf vücutlu bireylerde yaygındır.
                  • Sağlıklı akciğer alanlarının kompansatuar hiperfonksiyonunda ortaya çıkar.
                • Azalmış veya Yok**:
                  • Sığ solunum, hava yolu tıkanıklığı, hiperinflasyon, plevral efüzyon veya obezite gibi faktörlerden kaynaklanır.
                • Uzun Süreli Ekspirasyon**:
                  • Astım ve kronik bronşit gibi obstrüktif hava yolu hastalıkları ile ilişkilidir.

                Nefes Sesi Yoğunluğunun (BSI) Sayısallaştırılması

                BSI Skorlaması (Pardee ve ark., 1976):

                  • Hastalar en yüksek ses üretimi için ağızdan derin nefes alır.
                  • Oskültasyon Bölgeleri**:
                    • Üst ön göğüs.
                    • Midaxillary bölge.
                    • Bilateral posterior bazal bölgeler.
                  • Puanlama Skalası**:
                    • 0: Nefes sesi yok.
                    • 1: Zorlukla duyulabilir nefes sesi.
                    • 2: Zayıf ama kesinlikle duyulabilir nefes sesi.
                    • 3: Normal veya normalin biraz üzerinde nefes sesi.
                    • 4: Yüksek nefes sesi.
                  • Toplam Puan: 0 (yok) ile 24 (çok yüksek) arasında değişir.

                  Pulmoner Fonksiyon ile Korelasyon:

                    • BSI, 1 saniyedeki zorlu ekspiratuar hacim (FEV1) ve akciğer hacimleri ile önemli ölçüde ilişkilidir.
                    • Solunum fonksiyon laboratuvarlarına erişimi olmayan ortamlarda kullanışlıdır.

                    İlham ve Sona Ermenin Temsili

                    • Upstroke: İlhamın başlangıcını temsil eder.
                    • Aşağı vuruş: Ekspirasyonun başlangıcını işaret eder.
                    • Yukarı strok ve aşağı strok uzunluğu sırasıyla inspirasyon ve ekspirasyon süresiyle ilişkilidir.


                    Normal Akciğer (Veziküler) Nefes Sesleri

                    Tanım ve Yanlış Adlandırma:

                      • “Veziküler” terimi alveollerden kaynaklandığını ima eder; ancak alveolar laminer hava akımı nefes sesleri üretemez. Bu sesler lober ve segmental hava yollarındaki (inspirasyon) ve merkezi hava yollarındaki (ekspirasyon) türbülanslı hava akışından kaynaklanır.

                      Ses Özellikleri:

                        • Yumuşak, düşük perdeli, raspy**.
                        • İnspirasyon** ekspirasyondan daha uzun ve yoğundur, I:E oranı ~2:1‘dir.
                        • İnspirasyon ve ekspirasyon arasında duraklama yoktur.
                        • Frekans 100 Hz’in altında zirve yapar, ses enerjisi 100-200 Hz arasında keskin bir şekilde azalır.
                        • Bölgesel varyasyonlar:
                          • Akciğer uçlarında ses yoğunluğu inspirasyonla azalır.
                          • Tabanlarda**, inspirasyon sırasında yoğunluk kademeli olarak artar.

                        Bronşiyal Nefes Sesleri

                        Normal Konumlar:

                          • Manubrium** üzerinde ve C7 ve T3 omurları arasında duyulur.

                          Özellikleri:

                            • Gürültülü, içi boş, tiz**.
                            • Ekspirasyon inspirasyondan daha uzundur ve I:E oranı 1:2dir.
                            • İnspirasyon ve ekspirasyon arasında belirgin bir duraklama meydana gelir.
                            • Fısıldayan pektoriloquy** ile ilişkilidir (bronşiyal nefes sesleri ile birlikte bulunur).

                            Patolojik Çağrışımlar:

                              • Konsolidasyon** gibi durumlarda alveollerin alçak geçiş filtrelemesinde değişiklik.

                              Alt Tipler:

                                • Tübüler Nefes Sesleri**:
                                  • Tiz ve bronşiyal.
                                  • Aşağıdaki gibi durumlarda bulunur:
                                  • Konsolidasyon.
                                  • Plevral efüzyonların üstünde.
                                  • Pulmoner fibrozis.
                                  • Açık bronşlu Distal kollaps.
                                  • Büyük mediastinal tümörler.
                                • Amforik Nefes Sesleri**:
                                  • Bir kavanoza üfleme sesine benzeyen, metalik karakterli, düşük perdeli.
                                  • Gerektirir:
                                  • Düzgün duvarlı ve açık bronşlu yüzeysel boşluk (≥5-6 cm çapında).
                                  • Açık pnömotoraks veya kavite.
                                  • Sıvı birikimi, mantar topları veya korunmuş alveoller ile kayıp.
                                • Kavernöz Nefes Sesleri**:
                                  • Düşük perdeli, bronşiyal, duyulur:
                                  • Büyük boşluklar.
                                  • Apseler.
                                  • Bronşektatik boşluklar.

                                Normal Trakeal Nefes Sesleri

                                Tanımı ve Özellikleri:

                                  • Trakea üzerinden duyulan sert, tiz, içi boş sesler.
                                  • Frekans aralığı: 100-5.000 Hz, 800 Hz’de enerji keskin bir şekilde azalır.
                                  • İnspirasyon ve ekspirasyonda eşittir.

                                  Klinik Yararlılık:

                                    • Tanısal karşılaştırma için bronşiyal nefes seslerini modeller.
                                    • Üst hava yolu tıkanıklığını (UAO)** tespit etmede faydalıdır:
                                      • Ekstraatorasik UAO**: Stridor ile ilişkilidir.
                                      • İntratorasik UAO**: Hırıltılı solunum ile ilişkilidir.
                                    • Spektral analiz, trakeal stenozda değişen 1 kHz yakınında bir tepe noktası ortaya koymaktadır.

                                    Nefes Sesleri Arasındaki Temel Farklar

                                    TipPitchI:E OranıDuraklamaPatolojik İlişkiler
                                    VezikülerDüşük2:1YokNormal akciğer; obstrüktif/ kısıtlayıcı akciğer hastalıklarında azalmıştır.
                                    BronşiyalYüksek1:2MevcutKonsolidasyon, fibrozis, kollaps, plevral efüzyon.
                                    TubularYüksek1:2MevcutKonsolidasyon, fibrozis, mediastinal tümörler.
                                    AmforikMetalikDeğişkenMevcutBoşluklar (≥5-6 cm), pnömotoraks.
                                    KavernözDüşükDeğişkenMevcutBoşluklar, apseler, bronşektazi.
                                    TrakealÇok Yüksek1:1YokÜst hava yolu tıkanıklığı (stridor veya hırıltılı solunum).


                                    Patolojik Nefes Sesleri

                                    Zayıflamış veya İptal Edilmiş Solunum Sesleri:

                                      • Akciğerler ve göğüs duvarı arasındaki sönümleme cihazları nedeniyle oluşur:
                                        • Plevral Efüzyon** veya Pnömotoraks ses iletimini azaltır.
                                        • Pulmoner amfizem** veya bronşiyal astımda görüldüğü gibi, artmış rezidüel hacimle birlikte hava retansiyonu.
                                      • Sessiz Akciğer (“Sessiz Göğüs”)**:
                                        • Akut faz: Solunum kaslarının tükendiği şiddetli astım atağı; hastalar yüksek bronşiyal spastisite nedeniyle nefes veremezler.
                                        • Kronik faz: İlerlemiş fizemde solunum seslerinin azalması veya yok olmasını ifade eder.

                                      Donma: Mekanizmalar ve Türleri

                                      Hışıltılı Solunumun Mekanizmaları:

                                        • Hava Akımı Sınırlaması**:
                                          • Hışıltı için ön koşuldur, ancak tüm hava akımı sınırlamaları hışıltıya neden olmaz.
                                        • Forgacs’ın Teorisi (1967)**:
                                          • Hışıltı, hava akımının neden olduğu bronşiyal duvar salınımlarından kaynaklanır.
                                          • Sesin hava yolu uzunluğuna veya gaz yoğunluğuna değil, hava yolu duvarlarının kütlesine ve esnekliğine bağlı olduğu bir oyuncak trompetine benzetilir.
                                        • Çarpıntı Teorisi** (Gavriely ve ark.):
                                          • Hışıltı, kritik hava akış hızlarında (flutter rate) çırpınan hava yolu duvarları nedeniyle oluşur.
                                          • Muhtemel bölgeler: Hava akımının çırpınmayı başlatacak kadar yüksek olduğu ilk 5-7 hava yolu kuşağı.
                                          • Mekanizma Bernoulli prensibi ile açıklanmaktadır:
                                          • Daralmış hava yollarından geçen yüksek hızlı hava akımı, hava yolu içi basıncı azaltır.
                                          • Hava yolunun çökmesi ve ardından yeniden açılması tekrarlayan bir flutter döngüsü yaratır.

                                        Hışıltının Sınıflandırılması:

                                          • Monofonik Hışıltı**:
                                            • Değişken başlangıç ve bitiş zamanları olan tek müzik notası.
                                            • Nedenleri:
                                            • Lokal obstrüksiyon** (örn. tümör, enflamasyon, mukus, yabancı cisim).
                                            • Sabit tıkanıklık: Hışıltı solunum döngüsü boyunca devam eder.
                                            • Esnek obstrüksiyon: Hışıltı değişkenlik gösterir (inspiratuar veya ekspiratuar).
                                            • Özellikle kısmi bronşiyal obstrüksiyonda postür ile yoğunlukta değişkenlik.
                                          • Polifonik Wheeze**:
                                            • Birlikte başlayıp biten çoklu müzik notaları.
                                            • Nedeni: Büyük, merkezi hava yollarının dinamik sıkışması.
                                            • Tipik olarak ekspiratuar olup, eşit basınç noktası perifere doğru kaydıkça ekspirasyonun sonuna doğru artan perde.

                                          Squeaks:

                                            • Kısa süreli inspiratuar hışıltı (<200 ms).
                                            • Akustik profil: 200-300 Hz temel frekans.
                                            • İle ilişkilidir:
                                              • Pulmoner fibrozis**, özellikle *hipersensitivite pnömonisi*.
                                              • Diğer nedenler: Pnömoni, bronşiolitis obliterans.
                                            • Mekanizma (Forgacs tarafından önerilmiştir):
                                              • Geç inspirasyon sırasında kollabe akciğer bölgelerinin periferik hava yollarında salınımlar.
                                              • Genellikle öncesinde geç inspiratuar çatırtılar görülür.


                                            Özet Tablo: Patolojik Nefes Sesleri

                                            TürKarakteristikMekanizmaİlişkili Koşullar
                                            Zayıflamış/İptalAzalmış veya hiç ses yokPlevral efüzyon, pnömotoraks veya amfizem nedeniyle sönümlemePlevral efüzyon, pnömotoraks, amfizem
                                            Sessiz GöğüsAğır vakalarda solunum sesi yokSolunum kaslarının tükenmesiAğır astım, ileri amfizem
                                            Monofonik WheezeTek müzik notası, değişken süreLokal obstrüksiyon veya sabit hava yolu direnciTümör, mukus tıkacı, bronkostenoz
                                            Polifonik WheezeÇoklu notalar, ekspiratuar, artan perdeDinamik hava yolu kompresyonuAstım, KOAH
                                            Squeaksİnspiratuar, kısa, tiz (200-300 Hz)Periferik hava yollarında salınımPulmoner fibroz, pnömoni, bronşiolit


                                            Klinik Uygulamalar

                                            Sessiz Göğüs:

                                              • Akut ortamlarda acil değerlendirme ve müdahale gerektirir.

                                              Hırıltılar:

                                                • Monofonik hırıltıyı polifonik hırıltıdan ayırt etmek, obstrüksiyonun lokalize edilmesine veya sistemik durumların (örn. astım) tanımlanmasına yardımcı olur.

                                                Gıcırtılar:

                                                  • Kısıtlayıcı akciğer hastalıklarının veya küçük hava yolu patolojilerinin teşhisinde değerlidir.


                                                  Organize ve Entegre Genel Bakış: Çatırtılar


                                                  Tanım ve Özellikler

                                                  • Crackles** aralıklı, patlayıcı ve müzikal olmayan akciğer sesleridir, tipik olarak inspirasyon sırasında duyulur, ancak bazen ekspirasyon sırasında da duyulabilir.
                                                  • Kendi içinde sınıflandırılır:
                                                  • İnce Çatırtılar**: Yumuşak, tiz ve sık.
                                                  • Kaba Çatırtılar**: Yüksek sesli, alçak perdeli ve daha az sıklıkta.
                                                  • Orta Çatırtılar: Nadiren bahsedilir, küçük bronşlarla ilgilidir.

                                                  Sınıflandırma Kriterleri

                                                  TürPitchFrekansMenşe YeriKoşullarla İlişkilendirme
                                                  İnce ÇatırtılarTizSıkKüçük hava yollarıİnterstisyel akciğer hastalığı, erken konjestif kalp yetmezliği
                                                  Kaba CracklesDüşük perdeliDaha az sıklıktaBüyük hava yolları, bronşektatik segmentlerKronik bronşit, şiddetli akciğer ödemi, pnömoni
                                                  Orta dereceli çatırtılarOrta perdeOrta frekansKüçük bronşlarNadiren bildirilmiştir ancak küçük bronşlardaki mukusla bağlantılıdır
                                                  • Zamansal Özellikler:
                                                  • İnce Çatırtılar**: Daha kısa süreli (daha yüksek frekans).
                                                  • Kaba Çatlaklar**: Daha uzun süre (daha düşük frekans).

                                                  Akustik Özellikler

                                                  Süre:

                                                    • <250 ms süren süreksiz sesler olarak tanımlanır.
                                                    • Çatlaklar döngü başına <20 ms sürer.

                                                    Frekans Aralığı:

                                                      • 60-2.000 Hz, en fazla katkı 60-1.200 Hz arasındadır.

                                                      Objektif Ölçümler (dalga formu analizi ile):

                                                        • İlk Sapma Genişliği (IDW)**: Çıtırtının ilk sapmasına kadar geçen süre (ince için 0,7 ms, kaba için 1,5 ms).
                                                        • İki Döngü Süresi (2CD)**: İlk iki döngü için süre (ince için 5 ms, kaba için 10 ms).
                                                        • Toplam Süre Genişliği (TDW)**: Çıtırtının toplam süresi.

                                                        Çatırtı Üretim Mekanizmaları

                                                        Geleneksel Hipotezler:

                                                          • Başlangıçta hava yollarındaki sekresyonlardan havanın köpürmesinden kaynaklandığı düşünülmüştür.
                                                          • Öksürükten sonra devam etmesi ve baskın inspiratuar doğası nedeniyle reddedildi.

                                                          Forgacs Teorisi:

                                                            • Çatlaklar, inspirasyon sırasında kollabe olmuş hava yollarının aniden yeniden açılmasından kaynaklanır.
                                                            • Ekspirasyon sırasındaki kollaps bir gaz basıncı gradyanı yaratır ve hızlı dengelenme çatırtı sesleri oluşturur.

                                                            Stres-Relaksasyon Kuadrupol Hipotezi (Fredberg & Holford, 1983):

                                                              • Çıtırtılar hava akımından ziyade hava yolu duvarlarındaki titreşimlerden kaynaklanır.
                                                              • Ani açılma/kapanma stres dalgalarını akciğer parankimi boyunca yayar.

                                                              Sıvı Köprüsü Hipotezi (Almeida ve ark.):

                                                                • Mekanik dengesizlik nedeniyle küçük hava yollarında sıvı köprüleri oluşumu.
                                                                • Sıvı köprülerinin** kopması inspiratuar çatırtılara neden olurken, oluşumu ekspiratuar çatırtıları açıklar.

                                                                Enerji Farklılıkları:

                                                                  • İnspiratuar Çatlaklar**: Patlayıcı hava yolu yeniden açılmasına bağlı olarak daha yüksek enerji.
                                                                  • Ekspiratuar Çatırtılar**: Hava yolunun kapanmasından kaynaklanan düşük enerji.

                                                                  Klinik Dernekler

                                                                  Çatırtı Türüİlişkili Durum
                                                                  İnce Çatırtılarİnterstisyel akciğer hastalığı, erken konjestif kalp yetmezliği
                                                                  Kaba ÇatırtılarKronik bronşit, şiddetli akciğer ödemi, pnömoni
                                                                  • Çatırtılar şu durumlarda da görülür:
                                                                  • KOAH**: Mukus retansiyonu ve inflamasyon ile ilişkilidir.
                                                                  • Kalp Yetmezliği**: Erken evrelerde ince çatırtılar; pulmoner ödemde kaba çatırtılar.
                                                                  • Pulmoner Fibrozis**: Genellikle ince inspiratuar çatırtılar görülür.

                                                                  Mekanizma ve Lokasyona Göre Farklılaşma Özeti

                                                                  TürKaynakMekanizma
                                                                  İnce ÇatırtılarKüçük hava yollarıKüçük, çökmüş hava yollarının aniden patlayarak açılması
                                                                  Büyük bronşlar/segmentler Ani açılma/kapanma veya sıvı köprüsü yırtılmalarına bağlı titreşimler
                                                                  Küçük bronşlarKüçük bronşlarda mukus kabarcıkları

                                                                  Klinik Uygunluk

                                                                  • Çıtırtı türlerinin ayırt edilmesi altta yatan patolojinin belirlenmesine yardımcı olur:
                                                                  • İnce çıtırtılar: Pulmoner fibrozis** gibi kısıtlayıcı durumları düşündürür.
                                                                  • Kaba çıtırtılar: Bronşit** veya şiddetli ödem gibi obstrüktif veya sekretuar durumlarda yaygındır.

                                                                  Kalp Yetmezliğinde Çatırtılar


                                                                  1. Kalp Yetmezliğinde Gıcırtılar

                                                                  • Çatırtılar peribronşiyal ödem nedeniyle daralmış hava yollarının açılmasından kaynaklanır.
                                                                  • Karakteristikler**:
                                                                    • Geç, tiz inspiratuar ve ekspiratuar raller (Forgacs).
                                                                    • IPF, bronşektazi veya KOAH’a kıyasla daha kabadır ve 2CD’si 11,8 ms’dir (Piiril ve ark.).
                                                                    • Uzun toplam çıtırtı süresi ve solunum döngüsünde geç zamanlama.
                                                                  • Klinik Seyir**:
                                                                    • Kalp yetmezliğinin düzelmesi ile çatırtılar hızla düzelir.
                                                                  • Kuskültasyon**:
                                                                    • Tipik olarak posterior bazal.
                                                                    • Sırtüstü yatan hastalarda anterior çatırtılar alternatif nedenlerin araştırılmasını gerektirir.
                                                                  • Pulmoner Ödem**:
                                                                    • İnspiratuar faz boyunca devam eden pan-inspiratuar çatırtılara neden olabilir.

                                                                  2. Solunum Çatlakları

                                                                  • Ağırlıklı olarak inspiratuar ancak ekspirasyon sırasında da ortaya çıkabilir.
                                                                  • KOAH, bronşektazi ve IPF** ile ilişkilidir.
                                                                  • Mekanizmalar:
                                                                    • Fredberg ve Holford’un stres gevşemesi kuadrupol teorisi.
                                                                    • Sıkışmış Gaz Hipotezi**:
                                                                    • Hava yolları ekspirasyonun erken dönemlerinde kollabe olarak havayı hapseder.
                                                                    • Hava yolları boyunca artan basınç farkı yeniden açılmaya ve çatırtı oluşumuna yol açar.

                                                                  3. Duruşa Bağlı Çatlaklar (PIC)

                                                                  • Duruş değişikliklerine bağlı ince çatlaklar (örn. otururken sırtüstü yatma, pasif bacak kaldırma).
                                                                  • Tespit Prosedürü**:
                                                                    1. Oturma, sırtüstü yatma ve pasif bacak kaldırma pozisyonlarında 3 dakika sonra 8-10. interkostal aralıklarda posterior aksiller hattı oskültasyona tabi tutun.
                                                                    2. PIC: Sırtüstü/bacak kaldırma pozisyonunda mevcut ancak otururken yok.
                                                                  • Klinik Önem**:
                                                                    • İskemik kalp hastalığında yaygındır.
                                                                    • Yatar pozisyonda akciğer tabanlarında hava yolu kapanmasını düşündürür.
                                                                    • Kötü prognoz ile ilişkilidir (Yasuda ve ark.).

                                                                  4. Posttüsif Çatırtılar

                                                                  • Öksürük nöbetlerinden sonra** ortaya çıkar.
                                                                  • Kalın salgıların yerinden oynamasından kaynaklanır.
                                                                  • Şu durumlarda görülür:
                                                                    • Erken pnömoni.
                                                                    • Erken tüberküloz.
                                                                    • Akciğer apsesi.

                                                                  5. Stridor

                                                                  • Üst hava yolu tıkanıklığı** nedeniyle tiz müzik sesi.
                                                                  • Karakteristikler**:
                                                                    • Boyun üzerinde göğüs duvarından daha yüksek.
                                                                    • Öncelikli olarak inspiratuar; ekspiratuar ise bifazik.
                                                                  • İlişkili Durumlar**:
                                                                    • İnspiratuar: Ekstratorasik üst hava yolu obstrüksiyonu (örn. laringomalazi, vokal kord lezyonları).
                                                                    • Ekspiratuar: İntratorasik lezyonlar (örn. trakeomalazi, bronkomalazi).
                                                                    • Bifazik: Sabit lezyonlar (örn. stenoz).
                                                                  • Daralmış üst hava yolundaki türbülanslı hava akımı nedeniyle oluşur.

                                                                  6. Pleural Rub

                                                                  • Tanım**:
                                                                    • Hem inspiratuar hem de ekspiratuar fazlarda müzikal olmayan, kısa, ızgaramsı veya derimsi sesler.
                                                                  • Mekanizma**:
                                                                    • İltihaplı plevral yüzeyler arasında sürtünme.
                                                                  • Klinik Farklılaşma:
                                                                    • Plevral sürtünmeyi çatırtılardan ayırt etmek önemlidir.

                                                                  Keşif

                                                                  Solunum değerlendirmesi için oskültasyon uygulaması, yüzyıllar boyunca bilimsel gelişmeleri ve teknolojik yenilikleri içererek önemli ölçüde gelişmiştir.


                                                                  Eski Zamanlar: Sezgisel Gözlemler

                                                                  Hippokrates (MÖ 460-370)

                                                                    • Solunum semptomları olan hastalarda “kabarcıklanma” veya “tıkırtı” seslerini dinlemek için kulağın göğse doğrudan uygulanmasını savunmuştur.
                                                                    • Pektoriloquy*, sesin göğüste yükseltilmesi gibi terimler icat etti.

                                                                    17.-18. Yüzyıl: Sistematik Gözlemin Ortaya Çıkışı

                                                                    Giovanni Battista Morgagni (1682-1771)

                                                                      • Patolojik anatominin babası olarak bilinir.
                                                                      • Otopsiler sırasında göğüs seslerinin anatomik bulgularla ilişkilendirilmesinin önemini vurgulamıştır.

                                                                      Leopold Auenbrugger (1722-1809)

                                                                        • Inventum Novum* (1761) adlı kitabında perküsyonu bir tanı tekniği olarak tanıtmıştır.
                                                                        • Doğrudan oskültasyonla ilgili olmasa da, onun yöntemleri akciğer patolojisini anlamanın yolunu açmıştır.

                                                                        19. Yüzyıl: Modern Oskültasyonun Doğuşu

                                                                        René Laennec (1781-1826)

                                                                          • 1816’da stetoskopu icat ederek orta oskültasyonu mümkün kıldı ve De l’Auscultation Médiate (1819) yayınladı.
                                                                          • Aşağıdakiler de dahil olmak üzere solunum seslerini sınıflandırdı:
                                                                            • Krepitan raller (modern “ince çatırtılar”).
                                                                            • Sesli ve ıslıklı raller** (modern “hırıltılar”).

                                                                          William Stokes (1804-1878)

                                                                            • Solunum ve kalp hastalıklarının teşhisinde oskültasyonun önemini vurgulayarak Laennec’in çalışmalarını genişletmiştir.
                                                                            • Oskültasyonun klinik uygulamaya entegre edilmesini savundu.

                                                                            20. Yüzyıl: Teknolojik ve Kavramsal Gelişmeler

                                                                            Terimlerin Standartlaştırılması (1920’ler-1960’lar)

                                                                              • Akciğer sesleri için standartlaştırılmış isimlendirmenin tanıtılması:
                                                                                • Crackles** (“crepitations” yerine).
                                                                                • Hırıltılar**, *rhonchi* ve diğer sınıflandırmalar.
                                                                              • Seslerin perde, zamanlama ve koşullarla ilişkilendirilmesine göre farklılaştırılması.

                                                                              Elektronik Stetoskopun İcadı (1970’ler)

                                                                                • Solunum seslerinin yükseltilmesini ve kaydedilmesini sağladı.
                                                                                • Bilgisayarlı akciğer ses analizinin geliştirilmesini teşvik etti.

                                                                                Bilgisayarlı Akciğer Ses Analizi (1980’ler-1990’lar)

                                                                                  • Değerlendirmek için kantitatif yöntemler:
                                                                                    • Çatırtıların zamanlaması (örn. erken ve geç inspirasyon).
                                                                                    • Seslerin süresi ve kalınlığı (örn. Piiril ve ark.).
                                                                                  • KOAH, kalp yetmezliği ve pulmoner fibrozis gibi hastalıkların ayırt edilmesine yönelik araştırmaları kolaylaştırdı.

                                                                                  21. Yüzyıl: Hassasiyet ve Dijital Entegrasyon

                                                                                  Dijital Stetoskoplardaki Gelişmeler

                                                                                    • Yüksek kaliteli ses kaydı şunları sağlar:
                                                                                      • Solunum oskültasyon verilerinin uzaktan paylaşılması (teletıp).
                                                                                      • Yapay zeka kullanarak gerçek zamanlı analiz.

                                                                                    Akciğer Ses Analizinde Makine Öğrenimi

                                                                                    • Oskültasyon verilerini kullanarak solunum yolu hastalıklarının teşhisi için yapay zeka güdümlü araçlar.
                                                                                    • İnterstisyel akciğer hastalığı ve kalp yetmezliği gibi hastalıkların erken tespitini iyileştiren çatlak tespit algoritmaları.

                                                                                    Oskültasyonun Görüntüleme ve Biyobelirteçlerle Entegrasyonu

                                                                                    • Oskültasyon bulgularının aşağıdakilerle kombinasyonu:
                                                                                    • Görüntüleme (örn. göğüs röntgenleri, BT taramaları).
                                                                                    • Biyobelirteçler (örn. kalp yetmezliği için NT-proBNP).
                                                                                    • Geliştirilmiş teşhis hassasiyeti.

                                                                                      Gelecek Yönelimler

                                                                                      Giyilebilir Oskültasyon Cihazları

                                                                                      • Kronik hastalıkları olan hastalarda akciğer seslerinin sürekli izlenmesi.

                                                                                      AI ile Geliştirilmiş Teşhis

                                                                                      • Benzer sesler arasındaki ayrımı iyileştiren derin öğrenme algoritmaları (örneğin, kalp yetmezliği çatırtılarına karşı pulmoner fibroz çatırtıları).


                                                                                        İleri Okuma
                                                                                        1. Laënnec, R. T. H. (1819). A Treatise on Diseases of the Chest and on Mediate Auscultation. Paris: Brosson & Chaudé.
                                                                                        2. Forgacs, P. (1967). “Crackles and wheezes.” Thorax, 22(2), 161-171.
                                                                                        3. Pardee, N. E., Chan, J., Schittman, J., & Allen, R. (1976). “Breath sound intensity scores in assessing lung function.” Respiratory Medicine Journal, 22(5), 305-312.
                                                                                        4. Gavriely, N., Cugell, D. W., & Loring, S. H. (1995). “Flutter and wheeze generation: New insights into the dynamics of airway sounds.American Review of Respiratory Disease, 151(2), 637-647.
                                                                                        5. Pasterkamp, H., Kraman, S. S., & Wodicka, G. R. (1997). “Respiratory sounds: Advances beyond the stethoscope.American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 156(3), 974-987.
                                                                                        6. Sovijärvi, A. R., Dalmasso, F., Vanderschoot, J., Malmberg, P., & Righini, G. (2000). “Definition of terms for applications of respiratory sounds.European Respiratory Review, 10(77), 597-610.
                                                                                        7. Korpas, J., Sadlonova, J., & Vrabec, M. (2001). “Analysis of the crackles in lung sounds: A review.” Advances in Medical Sciences, 46(1), 25-30.
                                                                                        8. McGee, S. R. (2012). Evidence-Based Physical Diagnosis (4th ed.). Elsevier Health Sciences.
                                                                                        9. Bohadana, A., Izbicki, G., & Kraman, S. S. (2014). “Fundamentals of lung auscultation.New England Journal of Medicine, 370(8), 744-751.

                                                                                        Click here to display content from YouTube.
                                                                                        Learn more in YouTube’s privacy policy.