Antik Yunancadaki “soma ‘ (σῶμα) teriminin kökleri Proto-Hint-Avrupa dilinde ’şişmek” veya “büyümek” anlamına gelen *tewh₂- terimine dayanmaktadır. Bu etimolojik köken, şişen ya da büyüyen bir şey olarak fiziksel beden kavramını yansıtmaktadır. Zaman içinde kelime evrim geçirmiş ve tıp, felsefe ve matematik de dahil olmak üzere çeşitli bağlamlara uyarlanmıştır.
Antik Yunancadaki Anlamları ve Kullanımları
- Beden: En gerçek anlamıyla, σῶμα (sôma) canlı bir organizmanın fiziksel bedenini ifade eder. Fiziksel formu, genellikle ψυχή (psychē) olarak adlandırılan zihin veya ruhtan ayırırdı. Bu beden ve ruh ikiliği Yunan felsefesinde, özellikle de Platon ve Aristoteles’in eserlerinde önemli bir rol oynamıştır.
- Kişinin Fiziksel Dünyadaki Yaşamı: σῶμα aynı zamanda beden aracılığıyla yaşam deneyimini vurgulayan daha geniş bir fiziksel varoluş anlamına da gelebilir. Bu, fiziksel formun dünyayı deneyimlemek için bir araç olduğu bedensel yaşam fikrini kapsar.
- Maddi: Bu terim aynı zamanda maddi veya fiziksel maddeye atıfta bulunmak için de kullanılmış olup, somut ve önemli doğasını vurgulamaktadır. Bu anlamda, ruh veya düşünce gibi maddi olmayan kavramlarla tezat oluşturur.
- Kişi: Belirli bağlamlarda, σῶμα, bedeni tüm kişi için bir metonim olarak kullanarak bireysel bir kişi anlamına gelebilir. Bu, bireysel kimliğin tanımlayıcı bir özelliği olarak bedenin önemini yansıtmaktadır.
- Bütün Şey: σῶμα daha genel olarak tam veya bütün bir varlığı tanımlamak için kullanılabilir, bütünsel ve bölünmemiş bir şeyi temsil eder.
- (Matematik) Üç Boyutlu Nesne: Antik Yunan matematiğinde σῶμα, uzayda bir “cisim” veya “bütün bir form” anlamına gelen üç boyutlu bir nesneye atıfta bulunur. Hacmi ve fiziksel varlığı olan bir şey fikrini vurguluyordu.
Soma** terimi tıbbi terminolojiye geniş ölçüde dahil edilmiştir ve genellikle çeşitli bağlamlarda vücuda veya bedensel yapılara atıfta bulunmak için kullanılır:
- Somatik (Sıfat): Tıpta somatik, özellikle zihin veya sinir sisteminden farklı olarak, bedenle ilgili herhangi bir şeyi ifade eder. Örneğin:
- Somatik hücreler** vücudun üreme hücresi (sperm veya yumurta) olmayan herhangi bir hücresidir.
- Sematik sinir sistemi**, periferik sinir sisteminin iskelet kasları aracılığıyla vücut hareketlerinin istemli kontrolü ile ilişkili kısmıdır.
- Psikosomatik: Bu terim psyche (zihin) ve soma (beden) kelimelerini birleştirir ve zihinsel veya duygusal kökenli fiziksel semptomları ifade eder. Psikolojik faktörlerin fiziksel belirtilere yol açabildiği zihin ve beden arasındaki etkileşimi yansıtır.
- Somatizasyon: Psikolojik sıkıntının açık bir tıbbi neden olmaksızın fiziksel semptomlar olarak ortaya çıktığı tıbbi bir durumdur. Duygusal veya zihinsel durumların soma aracılığıyla ortaya çıkmasını vurgular.
- Somatotopik: Bu terim, belirli vücut parçalarının beyindeki belirli alanlarla eşleştirilmesini tanımlar. Örneğin, motor korteksteki somatotopik harita vücudun farklı bölgelerine karşılık gelir.
- Somatoloji: İnsanın fiziksel özelliklerini, özellikle bedensel yapı ve çeşitlilik açısından inceleyen bir antropoloji dalı. Bu bağlamda soma çalışması, bedeni biyolojik ve evrimsel bir perspektiften anlamakla ilgilidir.
İleri Okuma
Academic References
- Chantraine, P. (1968). Dictionnaire étymologique de la langue grecque: histoire des mots. Editions Klincksieck.
- Laín Entralgo, P. (1970). The History of Medical Philosophy. Springer.
- Mallory, J. P., & Adams, D. Q. (1997). The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World. Oxford University Press.
- Kass, L. R. (1985). “Body, Soul, and Biomedicine: Reflections on the Nature of Life.” The New England Journal of Medicine, 313(6), 382-389.
- Snell, B., Pinder, M. (1998). Lexicon of the Greek Language. Harvard University Press.
- Habel, R. E., & Frazer, M. (2001). Anatomical Terms and Their Origins: A Lexical Journey. Cambridge University Press.
