Endorfin

“Endorfin” terimi, vücudun içinden gelen anlamına gelen “endojen” ile analjezik (ağrı giderici) özellikleriyle bilinen eksojen (vücut dışından) bir opiyat olan “morfinin” karışımından gelir. Yani endorfinler vücuttan kaynaklanan morfine benzer maddelerdir. Beyin ve ön hipofiz bezi tarafından üretilen ve sinir sistemi üzerinde etki göstererek ağrı algısını azaltan ve ruh halini iyileştiren bir grup peptidin parçasıdırlar.

Tarihsel ve Etimolojik Bağlam

Endorfinin keşfi, araştırmacıların beynin opioidlere nasıl tepki verdiğini araştırdığı 1970’lere kadar uzanıyor. 1975 yılında Hughes ve Kosterlitz bir domuzun beyninde ilk endorfini tanımladılar ve buna “enkefalin” (Yunanca beyin anlamına gelen “enkephalos” kelimesinden geliyor) adını verdiler. Bu keşif, vücudun acıyı nasıl kontrol ettiği ve hazzı nasıl deneyimlediğine dair daha fazla araştırmanın yolunu açtı. “Endorfin” terimi bundan kısa bir süre sonra analjezi (ağrı giderme) ve iyilik hissi üretebilen peptit sınıfını tanımlamak için icat edildi.

Bilimsel Anlayış

Endorfinler öncelikle doğal ağrı gidermede ve beynin ödül sisteminde rol oynar. Acıya, strese ve fiziksel egzersiz, gülme ve yemek yeme gibi diğer bazı aktivitelere tepki olarak salınırlar. Çoğunlukla “koşucunun keyfi” olarak bilinen, yoğun fiziksel eforun ardından gelen coşku hissi, endorfin salınımına bağlanır. Moleküler yapıları opiatlarınkine benzer, bu da onların beyindeki opioid reseptörlerine bağlanma ve ağrı hissini azaltma yeteneklerini açıklar.

Endorfinler, sinir sistemi ve hipofiz bezinde üretilen ve doğal ağrı kesici görevi gören bir grup peptit hormonudur. Acıya, strese yanıt olarak ve egzersiz sırasında sentezlenerek öfori hissine, iştahın düzenlenmesine, seks hormonlarının salınmasına ve bağışıklık tepkisinin artmasına yol açarlar. “Endorfin” terimi, vücudun içinden gelen anlamına gelen “endojen” ve opiat bir ağrı kesici olan “morfin” kelimesinden gelir. Bu nedenle endorfinlere genellikle vücudun doğal uyuşturucuları denir.

Endorfin Sentezi ve Egzersiz Gereksinimleri

Endorfinler öncelikle hipofiz bezinde ve beynin diğer bazı kısımlarında ve sinir sisteminde sentezlenir. Endorfin salınımını uyarmak için gereken egzersizin kesin miktarı, kondisyon düzeyi, aktivite türü ve bireysel fizyoloji gibi faktörlerden etkilenerek bir kişiden diğerine önemli ölçüde değişebilir.

Araştırmalar, orta ila yüksek yoğunluklu egzersizin endorfin salınımını uyarmada en etkili olduğunu gösteriyor. Koşu, bisiklete binme veya yüksek yoğunluklu aralıklı antrenman (HIIT) gibi aktiviteler, yoğunluk seviyeleri nedeniyle özellikle güçlü tetikleyicilerdir. Bununla birlikte, yoga ve pilates gibi düşük yoğunluklu egzersizler bile endorfin düzeylerini artırabilir; bu da egzersiz yoğunluğu ile endorfin salınımı arasındaki ilişkinin karmaşık olduğunu ve yalnızca egzersiz yoğunluğuna bağlı olmadığını düşündürmektedir.

Boecker ve ark. (2008), egzersizin beyinde artan endorfin bağlanmasına yol açtığını göstermek için pozitron emisyon tomografisi (PET) taramalarını kullanmış ve bu da ruh halindeki iyileşmelerle ilişkilidir. Bu araştırma, 30 dakika kadar kısa bir orta ila şiddetli egzersizin endorfin düzeylerini önemli ölçüde artırabileceğini öne sürüyor. Bununla birlikte, endorfin salınımı eşiğinin düzenli fiziksel aktiviteyle zamanla uyum sağlayabileceğini, iyi eğitimli atletlerde daha az formda olanlara kıyasla aynı etkiyi elde etmek için potansiyel olarak daha uzun süreli veya yoğun egzersiz gerektirebileceğini unutmamak önemlidir.

İleri Okuma

1. Hughes, J., Smith, T. W., Kosterlitz, H. W., Fothergill, L. A., Morgan, B. A., & Morris, H. R. (1975). Identification of two related pentapeptides from the brain with potent opiate agonist activity. Nature, 258(5536), 577-580.
2. Goldstein, A., & Lowery, P. J. (1975). Effect of the opiate antagonist naloxone on body temperature in rats. Life Sciences, 17(6), 927-931.
3. Stein, C. (2016). Opioids, sensory systems and chronic pain. European Journal of Pharmacology, 780, 255-262.
4. Boecker, H., Sprenger, T., Spilker, M. E., Henriksen, G., Koppenhoefer, M., Wagner, K. J., Valet, M., Berthele, A., & Tolle, T. R. (2008). The runner’s high: Opioidergic mechanisms in the human brain. Cerebral Cortex, 18(11), 2523-2531.
5. Boecker, H., Sprenger, T., Spilker, M. E., Henriksen, G., Koppenhoefer, M., Wagner, K. J., Valet, M., Berthele, A., & Tolle, T. R. (2008). The Runner’s High: Opioidergic Mechanisms in the Human Brain. Cerebral Cortex, 18(11), 2523-2531.
6. Harber, V. J., & Sutton, J. R. (1984). Endorphins and Exercise. Sports Medicine, 1(2), 154-171.
7. Dishman, R. K. (1997). Brain Monoamines, Exercise, and Behavioral Stress: Animal Models. Medicine & Science in Sports & Exercise, 29(1), 63-74.