Seçici serotonin geri alım inhibitörü

İngilizce: Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs)

Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI’lar), majör depresif bozukluk ve anksiyete bozukluklarının tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir antidepresan sınıfıdır. SSRI’ların temel etki mekanizması, serotoninin presinaptik hücre tarafından geri alımını inhibe ederek sinaptik boşluktaki serotonin seviyelerini artırmaktır. Bu, serotonin sistemine özgü ve dolayısıyla diğer nörotransmitterlere karşı daha spesifik bir etki yaratır. Bununla birlikte, SSRI’lar genellikle yalnızca serotonerjik sistem üzerinde değil, aynı zamanda çeşitli yan etkilere yol açabilen bazı farmakolojik etkilere de sahiptir.

Endikasyonlar

SSRI’lar, depresyonun yanı sıra birkaç psikiyatrik bozukluğun tedavisinde de kullanılır:

Majör depresyon
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
Anksiyete bozuklukları
Bulimia nervosa
Panik bozukluklar
Sosyal fobi
Travmatik stres bozukluğu sonrası
Erken boşalma (dapoksetin)

Etki Mekanizması

SSRI’lar, presinaptik nöronlar üzerinde bulunan serotonin taşıyıcılarını (SERT) selektif olarak inhibe eder. Bu inhibitör etki, serotoninin sinaptik boşluktaki konsantrasyonunun artmasına ve böylece postsinaptik reseptörlere daha fazla bağlanmasına olanak tanır. Bu mekanizma, serotoninin nörotransmitter olarak işlev görmesini sağlayarak depresyon gibi durumların tedavisinde etkilidir. Serotonin, beyin fonksiyonları üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğundan, bu artış, depresif semptomların azalmasına ve ruh halinin düzelmesine yol açabilir.

Dozaj ve Kullanım

SSRI’lar genellikle günde bir kez alınır çünkü çoğu SSRI, uzun yarı ömürlerine sahiptir. Etkinliğin belirgin hale gelmesi ise genellikle iki ila dört hafta sürebilir. Bu ilaçlar, genellikle suistimale karşı dirençlidir ve merkezi sinir sistemi üzerinde zararlı etkiler göstermezler.

Kontrendikasyonlar ve Etkileşimler

SSRI’lar, monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI’ler) gibi bazı ilaçlarla birlikte kullanılmamalıdır. Bu kombinasyon, serotonerjik sendrom riskini artırabilir. Ayrıca, SSRI’lar, CYP450 izoenzimleri ile etkileşime girerek ilaç etkileşimlerine yol açabilir. Örneğin, fluoksetin CYP2D6, sertralin ise CYP2D6 ve CYP3A4 ile etkileşime girer.

SSRI’ların QT aralığını uzatma potansiyeli vardır, bu da kardiyak aritmi riskini artırabilir. Bununla birlikte, NSAID’ler veya kanama riski oluşturan diğer ilaçlarla birlikte kullanıldığında kanama riski artabilir.

Yan Etkiler

SSRI’ların yan etkileri genellikle hastaya ve kullanılan ilaca özgüdür. Başlangıçta yaygın görülen yan etkiler arasında baş ağrısı, bulantı, uyku bozuklukları, sindirim problemleri ve huzursuzluk yer alabilir. Cinsel işlev bozuklukları (anorgazmi, erektil disfonksiyon) da uzun süreli kullanımda sıkça görülen yan etkiler arasında sayılır. Ayrıca, SSRI’ların uzun süreli kullanımı, serotonin seviyelerinin osteoklastlar ve osteoblastlar üzerindeki etkileri nedeniyle osteoporoz riskini artırabilir.

Uzun Süreli Kullanım ve Diğer Etkileşimler

SSRI’lar, diğer antidepresan sınıflarına göre genellikle daha az yan etkiye sahiptir. Bununla birlikte, uzun süreli kullanım, kanama bozuklukları ve osteoporoz gibi potansiyel riskler doğurabilir. Ayrıca, SSRI’lar, antikoagülanlar veya kortikosteroidler gibi ilaçlarla etkileşime girerek kanama riskini artırabilir.

Ürünler ve Kimyasal Yapı

SSRI’lar, genellikle tablet, kapsül ve oral sıvı formunda bulunur. Zimelidin, ilk SSRI olarak 1970’lerin sonlarına doğru geliştirilmiş ve 1980’lerde piyasaya sürülmüştür. Ancak, istenmeyen etkiler nedeniyle kısa süre sonra piyasadan çekilmiştir. Günümüzde, Prozac® (fluoksetin), Cipralex® (escitalopram), ve Zoloft® (sertralin) gibi markalar yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, sitalopram, dapoksetin ve fluoksetin gibi jenerik ürünler de mevcuttur.

Kimyasal ve Farmakolojik Özellikler

SSRI’lar, 1. nesil antihistaminiklerin analoglarıdır. Zimelidin, fluoksetin ve bromofeniramin gibi moleküller, rasyonel bir şekilde monoamin hipotezine dayanarak geliştirilmiştir. Bu ilaçlar, serotonerjik etkilerinin yanı sıra sınırlı etki mekanizmaları sayesinde daha düşük yan etki profili gösterir.

Accordion Title

İleri OKuma

Zimmerman, M., & Mattia, J. I. (2001). The psychiatrist’s guide to antidepressants. American Journal of Psychiatry, 158(7), 1107-1114.
Gelenberg, A. J., & Ramaswamy, S. (2003). Selective serotonin reuptake inhibitors in the treatment of depression and anxiety disorders. Journal of Clinical Psychiatry, 64(Suppl 17), 11-16.
Patel, K. V., & Trivedi, M. H. (2006). SSRIs and SNRIs in the treatment of anxiety disorders. Psychiatric Clinics of North America, 29(3), 503-516.
Muench, J., & Hamer, A. M. (2010). Adverse effects of antipsychotic medications. Primary Care Companion for CNS Disorders, 12(6), 154-163.
Fava, M., & Rush, A. J. (2017). SSRI and SNRI treatment in major depressive disorder. Journal of Clinical Psychiatry, 78(2), 139-148.